Shuud.mn сайт цар тахлын энэ үед гадаадад сурч, ажиллаж амьдарч байгаа Монгол  иргэдтэй онлайнаар холбогдож цаг үеийн асуудлаар цуврал ярилцлага уншигчдадаа хүргэж байгаа. Ээлжит ярилцлагадаа  Австрали улсад суралцдаг оюутан залуусын төлөөлөл Х.Идэрийг урилаа. 

-Сайн байна уу? Та өөрийгөө танилцуулна уу?

-Сайн, сайн байна уу? Та бүхэнд өдрийн мэнд хүргэе. Намайг Х.Идэр гэдэг.  Австрали улсын Викториа мужийн “Мельбурн” хотноо суралцдаг. Сургуулийнхаа Оюутны Холбооны тэргүүн, Австрали улсын олон улсын оюутны консулын зөвлөгчөөр ажилладаг.

-Коронавирусээс үүдэн амьдарч байгаа улс, хотод нь нөхцөл байдал ямар байна вэ?

-Австрали улс АНУ болоод нөхцөл байдал хүндэрсэн улс орнуудыг бодоход байдал харьцангуй гайгүй байна.

-Австралийн  олон улсын оюутны Консулын  газрын  зөвлөгч гэлээ. Австралид гадаадын хичнээн оюутан суралцдаг вэ?

-2020 оны хоёрдугаар сарын статистик мэдээгээр олон улсын  593 мянган оюутан суралцаж байна. Австрали улсад суралцах олон улсын оюутны тоо  өнгөрсөн онуудтай харьцуулахад 700 мянгаас 593 мянга болж, энэ жил эрс буурсан байна. Харин манай улсын элчин сайдын яамнаас Австрали улсад ажиллаж, амьдарч, сурч байгаа 7000  гаруй монгол иргэд бий гэж мэдээллэсэн.

-Аж ахуй нэгж, үйлчилгээний газрууд ажиллаж байна уу?

-Зөвхөн хүнс, өргөн хэрэглээний барааны дэлгүүр, эмийн сан,  ажиллаж байна. Номын сан, олон хүн цугларах боломжтой газрууд хаачихсан. Мөн ажилдаа явах, эмийн сан орох, дасгал хөдөлгөөн хийх зэргээс бусад үед гэрээс гарахгүй байхыг зөвлөж байна. Хэрэв зорилгогүйгээр гадуур явах  тохиолдолд  иргэнийг 1652 доллар, бизнесменүүдийг  9913 доллараар торгож байгаа.

-Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өссөн үү?

-Бараа бүтээгдэхүүний эрэлт их байгаа учраас үнэ нь нэмэгдсэн. 500 гр мах нь 10 доллар,  брокколи нэг кг гэхэд 8 доллар 90 цент болж өссөн. Өмнө ч бараа бүтээгдэхүүн үнэтэй байсан  Одоо бүр ч  үнэтэй болсон.

-Амны хаалт хүрэлцээтэй байна уу? Зүүж байгаа юу?

-Хангамжийн тухайд муу байна. Хятад улс болон  бусад орноос импортоор оруулж ирдэг болохоор тэр байх.  Амны хаалт зүүж байгаа хүмүүс ховор байна. Ази хүмүүс л их зүүж байна. Хүмүүс амны хаалт зүүсэн хүнийг өвчтэй хүн гэж зайгаа барих нь их. Гэхдээ амны хаалт зүүнэ гэдэг эрүүл мэндээ хамгаалж байгаа хэрэг шүү дээ.

-Арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхах үзэл гарах юм уу?

-Австрали улсад  олон улсын иргэд амьдардаг.  Дэлхийн бүхий л улс орноос ирсэн хүмүүс, өөр өөр соёл холилдон байдаг газар. Мэдээж, арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхах үзэл байдаг. Хүмүүс нь шууд хэлэх, дээрэлхэж дарамтлахгүй ч биеийн хэлэмжээрээ илэрхийлдэг. Харин коронавирус  гарснаар арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхах дахин нэг  шалтгаан нэмэгдсэн гэж хэлж болно. Ази хүн л бол  хятад хүн гэж бодоод муухай харьцах, зайгаа барих зэрэг азиудыг гадуурхах шинж чанар харагддаг.

Түрээсийн байранд амьдрахад төлбөрөөс шалтгаалаад оюутнууд гудамжинд гарсан ч тохиолдол байна. Байрны түрээс  долоо хоногт хамгийн бага нь гэхэд 150 доллар байдаг. Австрали улсын Засгийн газраас олон улсын оюутнуудад туслахгүй, туслах боломжгүй  гэдгээ мэдэгдсэн.

-Оюутнуудын амьдрал мөн сэтгэл санааны хувьд ямар байна вэ?

-Оюутнуудын амьдрал дэндүү  хүнд байгаа. Үүнийг би  оюутан залуусын төлөөлөл учраас хэлэх нь зүйтэй байх. Хамгийн түрүүнд боловсролын салбар хямарч арванхоёрдугаар сард Хятад, Солонгос улсын оюутнуудын эсрэг хориг тавьсан. Тухайн улсын  оюутныг авахгүй гэсэн. Мөн үйлчилгээний салбар давхар унасан. Цагийн ажил олдох нь багасаж, оюутнууд цагийн ажил хийх боломжгүй болсон. Сургуулийн дотуур байранд амьдардаг оюутнуудын тухайд байр нь хаасан учраас байр түрээслэх шаардлагатай болсон. Түрээсийн байранд амьдрахад төлбөрөөс шалтгаалаад оюутнууд гудамжинд гарсан ч тохиолдол байна. Байрны түрээс  долоо хоногт хамгийн бага нь гэхэд 150 доллар байдаг. Австрали улсын Засгийн газраас олон улсын оюутнуудад туслахгүй, туслах боломжгүй  гэдгээ мэдэгдсэн. Мөн тус улсын Ерөнхий сайд мэдэгдэл хийж,  Австрали улсад  өөр визээр ирсэн хүмүүс харих цаг нь болсон гэж хэлсэн. Миний хувьд сэтгэл санаа  маш тайван бас  хүчтэй байна. Бусад оюутнуудын сэтгэл санаа маш хүнд байгаа. Ялангуяа  ганцаараа амьдардаг оюутнуудын тухайд гэрээс гарахгүй байгаа болохоор хямарч сэтгэл санаагаар унах, гэрээ санах зэрэг асуудлууд гарч байна.Тиймээс Олон улсын оюутны Консулын газраас Боловсролын яаманд найман асуудлыг багтаасан санал хүргүүлсэн.

1. Оюутан бүрт хоёр долоо хоног тутамд нэг удаа 550 долларын тэтгэмж олгох.  Учир нь Австрали улс өөрийн иргэддээ ийм хэмжээний тэтгэмж  өгч байна. Бас нэг шалтгаан нь Австрали улсад түймэр гарахад олон улсын оюутнууд сайн дураараа маш их тусалсан.
2. “Эрх зүйн орчин” бүрдүүлэх Жишээ нь байр түрээслэж амьдарч байгаа оюутнуудад  туслах
3. Виз сунгалтыг  үнэ төлбөргүй болгох
4. Их сургуулиудын төлбөрийг бууруулах
5. Оюутнуудад зээл олгох
6. Энэ цагт дадлага хийх боломжийг нэмэгдүүлэх /онлайнаар сургалт гэх мэт/
7. Сэтгэл санааны дэмжлэг үзүүлэх
8. Үнэгүй вакцинд хамруулах гэсэн саналуудыг гаргасан байна.

-Боловсролын байгууллага танхимаар хичээллэхээ зогсоосон. Цахим хичээл чанар ямар байна вэ?

-Цахимаар хичээл нь явагдаж байна. Гэхдээ цахим хичээлийн чанарт сэтгэл дундуур байна.

-Яагаад?

-Монголд байхад гадаадын сургуулиудын цахим сургалтанд хамрагдах боломжтой байдаг. Гэтэл бид цахимаар биш тухайн сургуульд нь танхимаар хичээллэхээр ирсэн. Нөхцөл байдлаас үүдэн цахимаар хичээллэж байгаа нөгөө талаас үүнд сургуулиудын буруу байхгүй  ч  оюутнууд сургалтын төлбөрөө тодорхой хувиар бууруулах нь зүйтэй гэсэн суурьтай байгаа.

-Коронавирус гарахаас өмнөх нэг өдөр, коронавирус гарсны дараах нэг өдөр хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ?

-Миний хувьд нийгмийн идэвх сайтай гэж өөрийгөө боддог. Өглөө хичээлдээ яваад, хичээлээ тараад уулзалт, шинэ ажлын санаа зэрэг асуудлаар хүмүүстэй уулзаж ярилцаж шийдвэрлэдэг. Орой нь цагийн ажил хийдэг байсан. Харин хорио цээр тогтоосноор өглөө босоод цайгаа уучихаад  хичээлээ хийгээд өөрийгөө илүү хөгжүүлэх тал дээр анхаараад гэртээ байж байна. Хүнсээ цуглуулах л гэж гарах юм.

Магадгүй Австрали улсад байгаа иргэд, оюутнуудыг тусгай үүргийн онгоцоор авахаар болбол  бид шинжилгээ өгөөд сэжигтэй, эрсдэлтэй байвал эндээ үлдэх болно.

-Австрали улсад суугаа  Монгол  улсын Элчин сайдын яаманд иргэд хандаж байна уу?

-Элчин сайдын яамнаас өөрсдийн зүгээс авч чадах бүхий л арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж, ажиллаж байна. ЭСЯ-аас мэдээллэснээр дөрөвдүгээр сарын 09-ны байдлаар тусгай үүргийн онгоц илгээхийг хүссэн, эх орондоо буцах хүсэлтэй 998 иргэн байна гэсэн. Үүнээс бие давхар 40 иргэн,  3-16 насны 158 хүүхэд,  санхүүгийн хүнд нөхцөлд байгаа 133 иргэн,  ахмад настан 135 байна.Энд юун түрүүнд бие давхар эмэгтэйчүүдэд туслах хэрэгтэй. Эмнэлгийн төлбөр өндөр байдаг.

-Олон нийтэд хандаж юу гэж хэлмээр байна вэ?

-Та бүхэн хүчтэй байж, энэ зүйлийг эрүүл энх даваарай гэж хэлье. Гэхдээ зарим хүмүүс оюутнуудыг өвчин импортолж орж ирж байна, оюутнуудыг оруулж ирэх хэрэггүй гэх юм. Бид энэ зүйлд эмзэглэж байна. Магадгүй Австрали улсад байгаа иргэд, оюутнуудыг тусгай үүргийн онгоцоор авахаар болбол  бид шинжилгээ өгөөд сэжигтэй, эрсдэлтэй байвал эндээ үлдэх болно. Хэзээ ч эх орондоо вирус тээж очихгүй. Мөн бид  эх орноосоо зугтаагүй. Монголыг муу гэж орхиж яваагүй. Боловсрол эзэмшиж эх орондоо очих хүсэлтэй ирсэн. Харин бидэнд коронавирусийн шинж тэмдэг байхгүй эрүүл байгаад биднийг улсаас минь авна гэвэл  сайхан байна. Биднийг аваасай гэж хүсч байна.

-Баярлалаа. Эрүүл энх, сайхан бүхнийг хүсье.

Г.Мичидмаа