Sonor X систем нь импортыг орлох инновацын бүтээгдэхүүн бөгөөд бүх салбарынхан ашиглах боломжтой хяналтын цогц систем юм. Уг системийг бүтээсэн “ТТ Түүлс” компанийн хөгжүүлэлтийн ахлах инженер Г.Ууганбилэгтэй уулзаж, тус төслийн нөү-хау, системийн онцлог, давуу талыг сонирхон судаллаа.

Хүнсний аюулгүй байдлыг “Сонор”-дуулна 

“Холдоорой, зам тавиарай” хэмээн хашхирах дуу хадсан Дэнжийн мянгын захад Монгол Улсын дөрвөн зүг найман зовхисоос ирсэн мах ачсан машинууд үүрийн таван цагаас эхлэн урт гэгч цуваа үүсгэн зогсоно.Энд оочирлох жолооч нар тэвш дүүрэн малын мах ачиж явдаг. Гэвч зориулалтын бус тээвэрлэлтийн улмаас хаврын хавсарга, зуны халуунд тоос шороонд дарагдан, шүүс нь гоожиж, эрүүл ахуйн шаардлагын хувьд эргэлзээтэй болон ченжүүдийн гарт очиж буй нь энэ. Ингээд бодохоор бид дэлхийн хамгийн чанартай органик махыг идэх боломжтой хэдий ч хаана, хэзээ, хэр хэмжээний температурт тээвэрлэгдэж, хадгалагдсан нь тодорхойгүй түүхий эдийг хэрэглэсээр байдаг.

Үүний цаад шалтгаан нь манайх шиг өргөн уудам нутаг дэвсгэрт нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээ ном ёсоор хөгжөөгүйд гол шалтгаан бий. Энэ нь дан ганц мах, махан бүтээгдэхүүнд бус хүнс үйлдвэрлэлийн бүх л талбарт яригдах чухал сэдэв болоод удаж байна. Учир нь жил ирэх тусам хэрэглэгчид илүү ухаалаг болж, бүтээгдэхүүний эрүүл, органик байдалд ихээхэн анхаарах болж, чанарын шалгуур хангаагүй бүтээгдэхүүнээс дэлхий нийтээрээ татгалзах болсон.

Үүнийг дагаад хүнс үйлдвэрлэгчид ч үйлдвэрлэлийн шат дамжлага бүрд хүнсний аюулгүй байдлын мөшгөх системийг нэвтрүүлж, гарал үүслийн гэрчилгээтэй бүтээгдэхүүн зах зээлд нийлүүлж, экспортод хүч үзэхийг чухалчилж байгаа юм.Гэвч үүнийг бодитоор ажил хэрэг болгож буй цөөн тооны үйлдвэрлэгчид бий. Яагаад гэвэл Монголд үйлдвэрлэсэн агуулахын автоматжуулалт, хяналтын цогц шийдэл, систем байдаггүй учраас тэд өнгөрсөн хугацаанд гадаадаас өндөр үнэтэй технологийг импортлон хэрэглэж, эрвийх дэрвийхээрээ зүтгэсээр асар их ачааллыг дангаараа үүрч ирсэн билээ.

Харин уг асуудалд цэг тавихаар “ТТ Түүлс” компанийн монгол инженерүүд Sonor X хэмээх агуулах хяналтын цогц системийг биет төхөөрөмжийн хамт эх орондоо бүтээж салбартаа анхдагч болоод байна. Үйлдвэрлэлийн шат дамжлага бүрийг хянах боломжтой Sonor X системийн тусламжтайгаар хөрсний хяналт, агуулахын хяналт, тээвэрлэлтийн хяналт, дэлгүүрийн хяналт зэргийг нэгэн зэрэг цогцоор хийх боломжтой. Хамгийн онцлууштай нь, уг системийг бүх салбарынхан ашиглах бололцоотой бөгөөд бусад ижил төрлийн системээс 3-4 дахин хямд үнээр борлуулагдаж буйгаараа давуу талтай.

Монгол инженерүүдийн бүтээсэн Sonor X систем гэж юу вэ?

“ТТ Түүлс” компанийн монгол инженерүүд Sonor X хэмээх агуулах хяналтын цогц системийг биет төхөөрөмжийн хамт эх орондоо бүтээж салбартаа анхдагч болжээ.  

Тус технологийн шийдэл зах зээлд нэвтэрмэгцээ хэрэглэгчдийн анхаарлыг татаж, хурдтай тэлж буй бөгөөд хэрэглээнд хэдийнэ ашиглагдаад эхэлжээ. Одоогоор уг системийг “Таван Богд”, “Айсмарк”, “Монос”, ТЭСО, “Очир Дагинас” гэх зэрэг Монголын томоохон үндэсний үйлдвэрлэгч компани ложистик, хангамжийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байна. 

Тэр дундаа хүнс, үйлдвэрлэлийн салбарт Sonor X системийг ашигласнаар бүтээгдэхүүний гарал үүслийн бичгийг бүрдүүлэхэд маш том түлхэц болох бөгөөд хүнсний аюулгүй байдалд чухал нөлөө үзүүлэх юм. Цаашлаад Sonor X систем нь салбар бүрийн өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлж, стратегийн ач холбогдолтой хүнсийг олон улсад таниулахад чухал үүрэг гүйцэтгэх технологийн шийдэл болоод байна.

Sonor X систем гэж юу вэ? 

Салбартаа шинэ технологийн салхи татуулж буй “TT Түүлс” компани 2011 онд байгуулагдсан бөгөөд бүх төрлийн тээврийн хэрэгслийн GPS хяналтын систем, барилгын цахилгаан холбоо автоматжуулалт, ухаалаг гэр удирдлагын систем зэрэг чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Өдгөө 400 гаруй аж ахуйн нэгжийн 9000 гаруй тээврийн хэрэгсэл, хүнд машин механизмд GPS төхөөрөмж суурилуулж, хяналтын камерын системийг хослуулан ажиллаж, уг үйлчилгээгээрээ олонд хэдийнэ танигдсан бөгөөд тогтмол хурдаар өсөж буй.

Тэд энэ салбарт 10 гаруй жилийн турш тасралтгүй ажилласан туршлагадаа үндэслэн гадаадаас импортлон авдаг хяналтын цогц системийг эх орондоо хөгжүүлэхээр зорьж, сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд уйгагүй хөдөлмөрлөсний үр дүнд Sonor X системийг цогц байдлаар бүтээсэн байна.  

Ижил төрлийн импортын бүтээгдэхүүнтэй харьцуулахад Sonor X системийг 3-4 дахин хямд үнээр ашиглах боломжтой.

Тухайлбал, Sonor X технологи нь нэгдсэн нэг удирдлагын системтэй бөгөөд хөрсний мэдрэгч, хяналтын мэдрэгч гэсэн хоёр төрлийн төхөөрөмжтэй аж. Хөрсний мэдрэгч нь хөрсний гүнд суулган хөрсний температур, агаарын чийгшил, даралт, салхины чиглэл, хөрсний PH буюу хоргүй, хүчиллэг чанар зэргийг тодорхойлох үүрэгтэй байна. Ингэснээр тариаланчид хөрсний шинж чанараа алсын зайнаас хянах, тус бүсэд тариалахад хамгийн тохиромжтой ногоогоо зөв сонгон ургуулах зэрэг боломж бий болно. 

Харин Sonor X агуулах хяналтын систем нь бүтээгдэхүүний түүхий эдийн шатнаас эхлэн нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний бүх үе шатанд хяналт тавьж, учирч болзошгүй олон эрсдэлээс хамгаалах юм. Жишээлбэл, түүхий эдээс эхлэн хэрэглэгчийн гарт хүрэх хүртэл мал бэлчээрлэж байхдаа ямар орчинд юу идэж байсан болон тээвэрлэлтийн нөхцөлд хэдэн градусын температурт тээвэрлэгдсэн. Түүний дараа мах агуулахад ирэхэд дотоод температур, хөргөгчийн хаалганы нээгдсэн, хаагдсан бүх процесыг бүртгэж, дэлгүүрийн хөргүүрт хэдэн градусын температурт байршуулж буй зэрэг хүнсний аюулгүй байдлын мөшгөлтийг цогц байдлаар хянах боломжийг бүрдүүлнэ.

Ингэснээр мах, махан бүтээгдэхүүн хэрэглэгчийн гарт очих хүртлээ буюу хүйтэн хэлхээ (cold chain) -ний бүх үе шатанд бүрэн хяналттай байх аж. Энэ явцыг хэрэглэгчид ч дэлгүүрт дэлгэцээр харах боломжтой байхаар тооцоолон системээ цогцоор нь хөгжүүлсэн байна.

“Sonor X системийн эцсийн зорилго нь хүнсний аюулгүй байдлын төлөө юм. Үүнийг бүх салбарт ашиглах боломжтой хэдий ч хүний эрүүл мэндэд шууд нөлөөлдөг гэдэг утгаараа бид хүнсний салбарт түлхүү ашиглаасай гэж зорин уг системийг бүтээсэн” хэмээн Г.Ууганбилэг ярилцлагын үеэр онцолж байлаа.

Монгол инженерүүдийн бүтээсэн Sonor X систем гэж юу вэ?

Хөргүүртэй агуулахын температур, чийгшил, хаалганы хяналт

Монгол инженерүүдийн бүтээсэн Sonor X систем гэж юу вэ?

Хадгалах савны үлдэгдэл, температур, чийгшил хяналт

Sonor X системийн тусламжтайгаар хөрсний хяналт, агуулахын хяналт, тээвэрлэлтийн хяналт, дэлгүүрийн хяналт зэргийг нэгэн зэрэг цогцоор хийнэ.

Sonor X системийг интернэт холбогдсон л бол дэлхийн хаанаас ч хянаж, ашиглах боломжтой бөгөөд гурван секунд тутамд дата мэдээллийг өндөр нарийвчлалтай дамжуулах чадалтай аж. Мөн өмнө нь импортоор орж ирдэг байсан хяналтын системийг ашиглах үед үүсдэг байсан хэд хэдэн асуудлыг бүрэн шийдвэрлэж, инновац шингээж чадсанаараа онцлог. Тухайлбал, бусад орны масс зах зээлд зориулан бүтээсэн агуулах хяналтын системүүд манай орны цаг уурын онцлог, эдийн засгийн нөхцөлд бүрэн нийцэж чаддаггүй. Үүний улмаас байгууллагууд үйл ажиллагаандаа бүрэн тохирсон цогц системийг нэвтрүүлэхэд өндөр өртөг зарцуулж, ихэнх тохиолдолд өртгийг хэмнэх замаар зарим төхөөрөмж, модуль, функцуудыг хасах, хязгаарлах арга хэмжээ авдаг байна.Харин Sonor X системийг эх орондоо үйлдвэрлэснээр хэрэглэгчдэд 18 сарын баталгаат хугацааг олгож засвар, үйлчилгээний эргэх холбоотой байх шийдлийг бий болгожээ.

Ийнхүү Монголын анхны агуулах хяналтын цогц системийг бүтээгээд буй “TT Tүүлс” компанийн хамт олон Sonor X системээ зөвхөн дотоодын зах зээлд таниулаад зогсохгүй экспортод гаргахаар төлөвлөжээ.

Хэдийгээр олон улсад хяналтын системүүд цөөнгүй байдаг ч биет төхөөрөмж болон программ хангамжийг цогц байдлаар шийдсэн бүтээгдэхүүн ховор. Харин эдгээрийг хослуулсан нь чамгүй өндөр өртөгтэй байдаг. Тийм ч учраас Sonor X систем нь технологийн энэ сул талыг нөхөж, илүү боломжийн үнээр, иж бүрэн шийдлийг санал болгон дэлхийд өрсөлдөхөөр зэхэж байна.