Өнөөдөр /2025.05.08/ Ерөнхий аудиторын томилгоо хийгдэнэ. С.Магнайсүрэнг энэ албан тушаалд томилох тохироогоо Д.Амарбаясгалан хэдийнэ хийчихсэн.

2025 оны улс төрийн амьдрал Монгол Улсад хэдийнээ урьдчилсан тулаанууд, анхаарал татсан томилгоонуудын хүрээнд өрнөж байна. Тэдгээрээс хамгийн анхаарал татсан нь Улсын Ерөнхий аудитороор С.Магнайсүрэнг томилох асуудал байв. Энэ томилгоо бол зүгээр нэг албан тушаалын шилжилт бус, цаашдын улс төрийн хяналт, итгэлцэл, эрх мэдлийн тэнцвэрт байдалд нөлөөлөх стратегийн алхам гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.

Амарбаясгалангийн түлхэцтэй томилгоо

УИХ дахь эрх баригч хүчин МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Амарбаясгалан сүүлийн жилүүдэд намын бодлого, засаглалын хяналтыг төвлөрүүлэх, институцийн байр суурийг бэхжүүлэх чиглэлд нөлөө бүхий тоглогч болж хувирсан. С.Магнайсүрэнг Ерөнхий аудитороор томилох асуудал бол түүний “шахалт” төдий бус, харин цаашдын стратегийн байрлалыг хамгаалах алхам гэж дүгнэж болно.

С.Магнайсүрэн нь дотоод хяналт, аудитын салбарт мэргэшсэн боловч улс төрийн хүрээнд түүнийг “нейтрал” гэж үзэх хүн цөөн. Түүнийг Д.Амарбаясгалантай ойрын, итгэлтэй харилцаатай нэгэн гэдэг нь энэ томилгоогоор улам тодорхой болно.

Аудитын байгууллагын улс төр дэх байр суурь

Ерөнхий аудиторын алба бол санхүүгийн сахилга бат, төсвийн зарцуулалтыг хянах бие даасан байгууллага. Гэвч өнгөрсөн он жилүүдэд тус байгууллагын дүгнэлт, тайлан улс төрийн нөлөө бүхий “зэвсэг” болон хувирсан. Энэ утгаараа Ерөнхий аудитор бол “ногоон гэрэл” асаагч эсвэл “улаан дохио” асаагч ч байж мэднэ.

Тиймээс энэхүү байгууллагын тэргүүнд намын итгэлт хүнээ тавина гэдэг нь гол өрсөлдөгч намуудын хувьд санаа зовох шалтгаан. Харин МАН-ын хувьд бол энэ нь сонгуулийн өмнөх байр сууриа хамгаалах, мөн зарим “эрсдэлтэй” мэдээллийг хязгаарлах баталгаа болно.

Томилгооны цаадах улс төрийн ашиг сонирхол

С.Магнайсүрэнг томилсноор МАН хэд хэдэн стратегийн давуу талыг авч байна.

1. Санхүүгийн хяналтад бүрэн оролцох боломж – Ирэх сонгуулийн өмнө аудитын байгууллагын дүгнэлтүүд нь олон нийтийн итгэлд шууд нөлөөлнө. Санхүүгийн зөрчил, төсвийн зөрчилтэй холбогдох тайлангууд нь улс төрийн оноо хасах эсэхийг шийдэх хүчин зүйлс.
2. Эсрэг намуудын хяналтыг сулруулах – АН болон ХҮН намын санхүүжилт, дотоод гүйлгээнүүдийг нягтлах замаар тэднийг тайлбар хийлгэх, байр сууриа хамгаалах байрлалд оруулах нь тактикын давуу тал авчирна.
3. Итгэлтэй “шүүлтүүр”-тэй болох – Төсвийн гүйцэтгэлийг шүүж, зарим эмзэг мэдээллийг гадагш алдалгүй байх боломж бол аудитын системийг найдвартай хүнээр удирдуулахын гол зорилго.

Хэдийгээр МАН-д богино хугацаандаа үр ашигтай томилгоо мэт харагдаж болох ч тус албан тушаалыг улс төржүүлэх нь бие даасан институцийн нэр хүнд, иргэдийн итгэлд сөргөөр нөлөөлөх нь цаг хугацааны л асуудал болж байна. Үүнээс гадна, дараагийн сонгуулиар эрх баригч нам солигдвол энэ томилгоо өөрсдийн эсрэг “сэлэм” болон эргэж ирэх эрсдэлтэй. Түүнчлэн, төрийн аудитын байгууллагыг зөвхөн улс төрийн хэрэгсэл болгон харах нь олон улсын хяналт, тусламжийн байгууллагын зүгээс сөрөг хандлага үүсгэх нөхцөлийг бүрдүүлнэ.

Ерөнхий аудитороор С.Магнайсүрэнг томилох нь Д.Амарбаясгалангийн улс төрийн итгэлцлийг илэрхийлэх нэг хэлбэр байж болох ч МАН-ын урт хугацааны тогтвортой байдал, төрийн институцийн нэр хүндийн тэнцвэрийг алдагдуулж мэднэ. Төрийн байгууллагуудын бие даасан байдал улс төрийн намын бодлогоос дээгүүр байх ёстойг сануулах нь өнөө цагийн гол сорилт болж байна.