2020 онд Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн тэтгэврийн зээлийг тэглэх хөтөлбөрийн хүрээнд “Эрдэнэс Монгол” ХХК-иар дамжуулан гаргасан 850 тэрбум төгрөгийн “Эрдэнэс” бонд өнөөдөр “эрсдэлтэй” ангилалд оржээ. Энэ асуудлыг УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны өчигдрийн /2025.6.3/ хуралдаанаар хөндөн хэлэлцсэн нь анхаарал татаж байна.

 “Эрдэнэс” бондын гол зорилго нь 228 мянган тэтгэврийн зээлтэй иргэний зээлийг тэглэх, зээл аваагүй 192 мянган ахмадад 1 сая төгрөгийн эрхийн бичиг олгох, мөн 1 сая хүртэлх төгрөгийн зээлтэй 44 мянган ахмадад үлдэгдэл төлбөрийн зөрүүг нөхөх байв. Тухайн үед энэхүү шийдвэрийг олон нийт эдийн засгийн бодлогоос илүү улс төрийн өнгө аястай, сонгуулийн өмнөх “поп” алхам хэмээн шүүмжилж байв.

Тухайн бонд нь арилжааны банкаар дамжин Монголбанкны үнэт цаас хэлбэрээр хөрвөсөн. Гэвч эдгээр бондуудын төлбөрийг хэрхэн барагдуулах, ямар орлогоор хаах зэрэг асуултууд тодорхой бус байсан нь өнөөдрийн эрсдэлтэй ангилалд хүргэх эхлэлийг тавьжээ.

850 тэрбум төгрөг гэдэг нь тухайн үеийн ДНБ-ний 2 хувийг эзэлж байв. Энэ хэмжээний зардлыг төрөөс нэг удаа санхүүжүүлж, бодит орлого үүсгэхгүйгээр өрийн хэлбэрээр санхүүжүүлсэн нь төсвийн сахилга, өрийн тогтвортой байдалд ноцтой дарамт учруулсан.

Монгол Улсын нийт өр 2024 оны эцсийн байдлаар 35.2 их наяд төгрөгт хүрсэн (Сангийн яамны мэдээллээр), үүний дотор Засгийн газрын баталгаа бүхий өрийн дүн өссөөр байна. “Эрдэнэс” бонд нь эдгээр баталгаатай өрийн нэг хэсэг болж, улмаар Монголбанк төгрөгийн ханшийг хамгаалах, инфляцыг тогтвортой байлгах үндсэн зорилтоо биелүүлэхэд хүндрэл үүсгэж байгаа юм.

Монголбанк: “Эрсдэлийн сангийн хүрээнд төлнө”

Монголбанкны Ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн “Бондын хугацаа дууссан ч Засгийн газрын тогтоолоор Эрсдэлийн сан байгуулсан тул төлбөрийг хаах боломжтой” гэж мэдэгдсэн ч энэ нь үндсэндээ татвар төлөгчдийн нуруун дээрх ачаа болохыг үгүйсгэх аргагүй. Эрсдэлийн сангийн эх үүсвэр нь мөн л улсын төсөв бөгөөд, хэзээ, хэрхэн бүрдүүлэх нь тодорхойгүй хэвээр байна.

Шуудхан хэлэхэд уг бондын түүх нь Монголын төсөв, мөнгөний бодлогод популист шийдвэр ямар эрсдэл дагуулдагийг харуулсан тод жишээ. Ахмадуудын амьжиргааг дэмжих нь зүйтэй ч бодлогын уялдаа холбоогүй, бодит хөрөнгө оруулалт үүсгэхгүй зардал гаргах нь өр нэмэхээс өөр үр дүнгүй.

Хэдийгээр 2020 онд эдийн засаг цар тахлын улмаас хүнд байдалд орсон ч, санхүүгийн сахилга бат, төсвийн хариуцлагыг золиослон нийгмийн халамжийн нэрийн дор ийм их хэмжээний хөрөнгийг эргэлтэд оруулсан нь өнөөдөр “эрсдэлтэй” ангилалтай үнэт цаасны хэлбэрээр үлдээд байна.

• Засгийн газрын богино хугацааны улс төрийн оноо цуглуулах оролдлого урт хугацааны өрийн дарамт үүсгэж болдгийг “Эрдэнэс” бонд тодхон харуулж байна.
• Төрөөс шууд зээл тэглэх шийдвэр нь арилжааны зээлийн зах зээлд дохио өгч, иргэдийн санхүүгийн сахилга батад сөрөг нөлөөтэй байв.
• Эрсдэлийн сангаар дамжуулан төлбөр хийх нь дахин татвар төлөгчдийн нуруунд ачаа үүрүүлэх бөгөөд энэ нь төсвийн зарцуулалтын үр ашигт асуулт тавьсаар байна.