УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ. Гишүүд төрийн эзэмшлийг роялтийн төлбөрөөр оруулж болох заалтад шүүмжлэлтэй хандаж байсан юм. Ингээд гишүүдийн байр суурийг хүргэе.

Гүйцэтгэх засаглал хөрөнгө оруулагчийн талд  яриад байна

УИХ-ын гишүүн Д.Дэмбэрэл:

-Ашигт малтмалын хуульд өөрчлөлт оруулах гэж байна. Ашигт малтмалын ордод төрийн эзэмшлийн хувийг тусгах асуудал маргаантай байдаг. Үндсэн хуулинд “Төр газрын доорх баялгаа мэднэ. Ард түмний баялаг” гээд заасан. Стратегийн ордод төр 50 хүртэл хувийг эзэмшиж байх ёстой. Бид хувь эзэмшихдээ гэрээгээр тогтооно. Гэтэл манай хүмүүс, тэр дундаа гүйцэтгэх засаглал дандаа хөрөнгө оруулагч талд яриад байх юм. Эзэмшлийнхээ хувийг роялтийн төлбөрөөр орлуулж болно гэж заажээ. Ингэж болохгүй. Бид УИХ-ын 57 дугаар тогтоолыг гаргахдаа “Одоо 34 хувь эзэмшинэ. Оруулсан хөрөнгө хийсний дараа 50 хувь эзэмшинэ” гэж ярьсан.

Төр хувиа үнэ төлбөргүй эзэмших ёстой

УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ:

-Улсаас өөрийнхөө баялгаар хөрөнгө оруулж байгаагийнхаа хувьд хувиа үнэ төлбөргүйгээр авах ёстой. Тэр дундаа төрийн эзэмших хувийг 34 биш  50 хувьд хүргэх талаар ярьж байсан. Гэтэл одоо роялтийн төлбөрөөр орлуулна гэж болохгүй.

Ард түмнийг бага доромжил

УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан:

-Ашигт малтмалын газар бол нухацтай хэлэлцэх асуудал. Ашигтмал малтмалын ашиглах, эзэмших эрхийг хувийн компаниудад олгодог. Түүнээс бус ашигт малтмалын орд бол төрийн өмч. Ашигт малтмалтай холбоотой хуулиудыг наадам, цагаан сар зэрэг баярын өдрүүдэд хулгайн замаар баталдаг болоод байна. Хэдхэн лобби бүлгийн сонирхлоор монголыг худалдах үйл ажиллагаа явагдаж байна. Та нар ингэж чадахгүй. Ард түмнийг бага доромжил. Засгийн газар ашигт малтмал ашигласны тусгай төлбөрийг тогтооно гэж. Засгийн газар бага давраарай. Татварыг УИХ тогтоодог юм. Тусгай татварыг 5 хувиас хэтрүүлэхгүй тогтооно гэж болохгүй. Хямрал гэдэг Монголыг зарна гэсэн үг биш Монголоо хямгадана гэсэн үг.

Хөрөнгө оруулахгүйгээр хувь эзэмшиж болно

УИХ-ын гишүүн С.Оюун:

-Үнэгүй эзэмших хувь гэж байдаг. Хөрөнгөө оруулахгүйгээр эзэмших хувь гэж байдаг. Үүний дээд тал нь 20 хувь байдаг. Санхүүгийн дарамтад оруулахгүйгээр хувь эзэмших талаар манай салбарын яам судалсан уу. Роялтиогоор мөнгө авах нь уг нь ашигтай. Ашиггүй байсан ч энэ чиглэлээр роялтийгоо  авдаг.

С.Баярцогт, та уул уурхайгаас хол байгаач

УИХ-ын гишүүн Г.Баярсайхан:

-Сүүлийн үед сайд нар гишүүдийн яриаг популист гэж ойлгож байна. С.Баярцогт сайд та уул уурхайгаас хол байгаач гэж танд шаардъя. Таны гэрээг нь байгуулсан Оюутолгойн үр  өгөөж хаана байна.  Хуулийн төслөө буцааж татах хэрэгтэй. Энэ чинь Монголын ард түмний өмч.  200 сая ам.долларын ашгийг 60 тонн алтнаас авна гэж юу гэсэн үг вэ? Ийм хуулийн төсөл оруулж ирж болохгүй. “Оюутолгой”-гийн жишгээр цаашид бүх зүйл явахыг зогсоох хэрэгтэй.

Битгий худлаа ярь

УИХ-ын гишүүн Х.Болорчулуун:

-Төрийн өмчит хувийг байхгүй болгох нь аюултай. Ингэвэл гадныхан, олгархийн гарт орно. Жижиг буурай улс төрийн өмчтэй байж оршин тогтнодог. Ард иргэд, Үндсэн хуулийн эсрэг зүйл оруулж ирэхээсээ ичээч ээ.  “Оюутолгой”-н ордод нөлөөлөхгүй гэж байна. Энэ худлаа, нөлөөлнө. ЗГХЭГ  баталгаа өгөх юм уу. Битгий худлаа ярь. Оюутолгой найман төрлийн татварыг бууруулж, тогтворжуулсан. Хэрвээ роялтийг 30 жилийн хугацаатай бууруулаагүй байсан бол өнөөдөр Эрдэнэт шиг байх байлаа.

Төрийн эзэмшлийн хувийг  байхгүй болгоно гэсэн зүйлгүй

УИХ-ын гишүүн, ЗГХЭГ-ын дарга С.Баярцогт:

-Оюутолгойн гэрээнд найман төрлийн татварыг бууруулсан зүйл огт байхгүй. Татварыг тогтворжуулсан. Та УИХ, Засгийн газрын хооронд явуулдаг бичгийн талаар ойлголтгүй юм билээ. Одоогийн оруулж ирж байгаа зүйл бол төрийн эзэмшлийн хувийг байхгүй болгоно гэсэн зүйл огт байхгүй. 2009 онд С.Ганбаатар гишүүн МҮЭХ-ны Ерөнхийлөгч байхдаа “Хувь эзэмшиж болохгүй, роялтийн төлбөр ав” гэсэн бичиг ирүүлж байсныг санаж байна. Тэр үед хувь эзэмшихгүйгээр роялти авах хуулийн заалт байгаагүй. Би популист гэж хэлээгүй.  

Н.Энх