Хаврын улс төр “Тавантолгой” сэдвийн хүрээнд ид өрнөж байна. Улстөрчид нүдээ нээхдээ Тавантолгойн тухай ярьж, нүдээ анихдаа ч үүнийг бодож байгааг үг, үйлдлээс нь харж болно. Дор бүрнээ өөр өөрийн эрх ашгийг хамгаалсан байр суурийг илэрхийлж, ашигтай, ашиггүй хэмээн мэтгэлцэж багагүй хугацааг өнгөрөөж байна. Эцэст нь иргэд байтугай өөрсдөө ч зөв, буруугаа ялгахаа болиод байх шиг.

Одоогоос сар орчмын өмнө мега төслүүд хөдөллөө гэсэн сайн мэдээ түгж, Тавантолгойн гэрээг юу юугүй үзэглэхдээ тулж байв. Гэвч УИХ тэр дундаа спикер өнөөгийн хэллэгээр бол гацааж чадсан. Монголд ямар ч ашиггүй гэрээ болох нь, 1072 хувьцааг эзэмшдэг сая иргэнээс зөвшөөрөл авах ёстой хэмээн төслийг гардаж авахаас татгалзав. УИХ-ын даргад таалагдаагүй зарим нэг зүйлийг Засгийн газар засч залруулан, дахин мэхийснээр сая нэг УИХ-аар хэлэлцүүлэх шатанд очсон. Товчхондоо УИХ-ын дарга хууль тогтоох дээд байгууллагыг удирддаг, Монгол Улсад хамгийн том эрх мэдлийг атгаж буйгаа харуулсан.

Тавантолгойн гэрээний төслийг өнөөдрөөс эхлэн УИХ дахь байнгын хороод хэлэлцэх болов уу. Хэлэлцүүлгээс өмнө амжиж үгээ хэлэх гэсэн эрхмүүд ар араасаа Тавантолгойг “мөлжиж” байна. Хамгийн сонин нь тэд бүгд УИХ-ын даргын хүмүүс. Тэд ч чаддаг чаддаг аргаараа “тэмцэж” байна. Долоо хоног эхлэнгүүт УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан мэдээлэл хийж, төв талбайд жагсаал зохион байгуулахаа мэдэгдэв. Засгийн газар хувьцаа эзэмшигч иргэдээс ч асуухгүйгээр Тавантолгойг хятадуудад өгч гэмт хэрэгтэн болох нь. Тиймээс жагсаал хийж, хувьцааны талаар иргэдийн үзэл бодлыг сонсох ёстой хэмээн үзсэн гэнэ. УИХ-ын даргын жиргээтэй их л ойр утгатай зүйл ярьсан нь тэднийг хамтрагчид гэдгийг хэлээд ч байх шиг. Ямартай ч тэр өөрийн хамгийн сайн чаддаг зүйлээ хийж, сөрөг байр суурьт хувь нэмрээ оруулах нь.

Түүний дараа буюу өчигдөр УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг, АН-ын генсек Л.Эрхэмбаяр нар шил шилээ даран мэдээлэл хийв. Архи, тамхийг хязгаарлах тухай ярьж, нийгмийн нэг хэсгийн “хайр”-ыг татсан эрхэм гишүүн гэнэт л Тавантолгой гэж том дуугарсан нь олны  анхаарлыг татав. Бүр “Apple” брэндийн логог ашиглаж, алимны өчүүхэн жижиг хэсгийг монголчууд хазна гэдгийг нэлээд сайн тайлбарлаж өгөв. Өөрөөр хэлбэл, монголчууд Тавантолгойн хоёрхон хувийн ашгийг амсаж, үлдсэн 98 хувийг хөрөнгө оруулсан гадныхан хүртэхээр байгааг Л.Эрдэнэчимэг гишүүн соргогоор анзаарч, гэрээг зогсоох ёстойг ард түмэндээ анхааруулж буй бололтой. Гэвч гишүүний яриа хүмүүсийн чихэнд тийм ч наалдацтай сонсогдоогүй бололтой. Сошиал ертөнцөд л гэхэд “Apple”-ийн логог барьсан түүний зургийг шоглогчид олон харагдана лээ. Харин хэлсэн ярьсан зүйлийнх нь талаар үг унагасан хүн ховор аж. Магадгүй Л.Эрдэнэчимэг гишүүн тамхины хуулийн хэрэгжилт, архины хуулийн өөрчлөлтийн талаар ярьсан бол илүү олон хүн түүний үгнээс иш татах байсан байх.

Харин генсек Л.Эрхэмбаяр АН-ын байр суурийг танилцуулав. АН-ын гүйцэтгэх зөвлөл өчигдөр хуралдаж, Тавантолгойн ордын 51 хувийг төр эзэмших ёстой гэсэн шийдэлд санал нэгдсэн аж. Гэхдээ монголчууд ямар ч хөрөнгө гаргахгүйгээр хувь эзэмших ёстой гэсэн зарчмыг АН-ынхан баримтлах гэнэ. Хөрөнгө оруулагчдад бол таатай санагдахгүй зарчим болов уу. Бас Монголын талаас хэдэн хүн ажиллах, хичнээн аж ахуйн нэгж оролцох зэрэг заалтад тун нухацтай хандана гэдгээ хэлжээ. Ингэхдээ намуудаас ажлын хэсэг гарч, заалт бүрийг нягтлах аж. Нэг үгээр бол УИХ-аар хэлэлцэх зам дардан байхгүй гэсэн үг.

Ийн АН-ынхан Тавантолгойг тал бүрээс нь “мөлжиж” байна. Энэ мөлжүүрийн үйл явцад спикерийн оролцоо томоохон байр суурь эзэлж буйг Тавантолгойн талаар дуугарч буй эрхмүүдээс харж болно. УИХ-ын даргын үүднээс гишүүд нь байр суурийг нь хэлсэн бол АН-ын даргын өнцгөөс генсек нь үзэл бодлыг нь дамжуулсан гэж болно.

Харин МАН-ынхан гэрээний төслийг хэлэлцэхийг дэмжинэ гэхээс өөрийг хэлэхгүй нөхцөл байдлыг нухацтай ажиглаж байна. АН-ынхныг дотроо хэрхэн хэмлэлдэхийг харж, алдаа дээр нь тоглохоор зэхэж байхыг ч үгүйсгэхгүй. Өнөөдөр асуудлыг АН-ынхан дотроо гацааж, маргааш МАН-ын барьцаанд орж саатахыг ч үгүй гэх газаргүй.

Ямар нь байсан Тавантолгой хөдлөх ёстой. Өнөөдөр явж байгаа үйл ажиллагаанаас илүү өргөн цар хүрээ, ашигтайгаар ажиллах учиртай. Тэр цагт бид хүсээд буй үр ашгаа үзнэ. Товчхондоо толгой илүү мөлжүүртэй болно гэсэн үг. Тиймээс гүйх нохойд гүйхгүй ноход багахан саад болвол сайнсан.

В.Хэрлэн