Х.Баттулга: Атгаг ядуу сэтгэлгээнээсээ салахсан

img

Засгийн газраас шүүхийн төсөв, шүүгчдийн цалинг хууль зөрчин байж хасах төсвийн төсөл боловсруулаад байна. Байсгээд хөндөгдөж, араасаа ярвигтай үр дагаваруудыг дагуулахаар олны анхааралд ид яригдаж байгаа шүүхийн төсөв, шүүгчдийн цалин тойрсон асуудлаар УИХ-ын гишүүн Х.Баттулгатай цөөн хором ярилцлаа.

 

-Ирэх жилийн төсөвт шүүгчдийн цалинг хасах төсөл явж байгаа тухайд та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Шүүгчдийн цалингийн асуудал бол шинэ сэдэв биш. Миний мэдэхийн жил жилийн улсын төсөв яригдахад сөхөгдөж л байдаг. Шүүхийн шинэтгэл эрчтэй яригдаж байгаа сүүлийн 2-3 жил бүр анхаарал татсан асуудал болсоор ирсэн. Үүнийг нь тойроод баахан шүүмжлэл өрнөөд, мэдэх мэдэхгүй хүмүүс нь улс төржүүлээд, цаашлаад багш эмч нарын цалинтай харьцуулаад явчихдаг. Хэд хэдэн хэвлэлээс шүүгчдийн цалинг хасахыг эсэргүүцсэн холбоодын мэдэгдлийг хэвлэлүүдээс харсан. Хамгийн сүүлд Олон улсын шүүгчдийн холбоо харамсаж буйгаа илэрхийллээ гэсэн зүйл уншлаа. Ардчилал өндөр хөгжсөн, хууль шүүхээ нийгмийнхээ хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл гэдгийг мэддэг, мэдэрчихсэн улс орнуудад манайхан шиг өнөө маргаашийн талхны мөнгөний хэмжээнд шүүхээ хардаггүй нь ойлгомжтой. Хүний эрх, эрх чөлөө, шударга ёс гэж бид их ярьдаг. Тэгвэл түүнийгээ хамгаалуулах шүүхээ ямар төсөв, цалин хөлстэйгээр хараат бусаар ажиллуулахаа бас мэдэж баймаар байгаа юм. Би хувьдаа ардчилсан нэртэй улсын шүүх ингэж уруу дорой, шүүгчид нь ядруу зүдрүү байхын эсрэг бодолтой байна. Ер нь ганц шүүх ч биш, ард иргэдийнхээ халаас руу гараа шургуулж, хоногийн хоолыг нь хугасалж төсөв хийнэ, түүгээр хэмнээд улс орноороо сайн сайхан амьдарна гэдэг шиг хошин зүйл байж болохгүй ээ.

 

-Шүүхийн шинэтгэл гэж та ярилаа. Ингэхэд та ер нь шүүхийг хэр сайн мэдэх вэ? Итгэдэг үү?

-Итгэдэг үү гэсэн асуулт өөрөө эргэлзээ дагуулж байна шүү дээ. Итгэх ёстой. Итгээд шүүхэд төсөв хуваарилж, шүүгчдийн цалинг нэмэх үү, хасах уу гээд хэл амтай өнөөдөр ярьж байна. Уг нь ингэж хууль тогтоогчид ч ярих эрхгүй. Дэлхийн улс орнууд өндөр цалин хангамжаар хамгийн түрүүнд шүүхээ хангаад, эрх мэдэлтнүүдээс хамгаалалт дархлаатай болгоод авдаг юм билээ. Та нар жишээ мэдэх биз. Сингапурт шүүгчдээ сарын 80 000 долларын цалин өгч, авилгаа таслан зогсоож байж, шударга ёсыг сахиулж чадсан. Энэ нь жилдээ 1 сая долларын цалинтай гэсэн үг. Үр дүн нь яасныг дэлхий харж байна. Тэр оронд хөрөнгөө оруулахад эргэлзэх зүйлгүй. Учир нь шударга шүүхтэй учраас мөнгөн урсгал орж, улс орон тэр хэмжээгээр хөгжсөн нь бодит үнэн юм. Ажиллах хүчин нь гадагшаа гараагүй. Бизнесменүүд нь мөнгөө гадны банкинд хадгалуулаагүй. Тэр улсад үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхэлж, хөрөнгө хүч нь төвлөрөөд аюулгүй байдал нь хангагдаад хөгжлийн гарц аяндаа бий болоод иржээ. Өнөөдөр Монголын шүүгчид 2 сая гаруйхан төгрөгийн цалин аваад ажиллах нь улс орны хөгжилд тушаа тээр болоод байх гажуудал мөн байна уу. Шүүгч нарын цалинг хассан мөнгө нь нэг сумын төвд барих авсаархан барилгын л мөнгө. Одоо бид ийм тарчиг сэтгэлгээнээсээ салах болсон санагдах юм.

 

Шүүхийн шинэтгэлийн тухайд гэвэл Шүүхийн ерөнхий зөвлөл гэж байгууллага гардаж байгаа гэж ойлгодог. Үндсэн хуулинд байдаг энэ байгууллага урьд өмнө нь байсан байх л даа. Гэхдээ одоогийн бие даан байгуулагдсан Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн хийж хэрэгжүүлээд байгаа ажлууд нь хүнд хүрч, сонсогдоод байхыг бодоход тэнд ажлаа мэддэг, хийдэг хүмүүс байгаа байх.

 

Ер нь шүүх ямар байсныг бид мэднэ шүү дээ. Илт өөрчлөгдөж байна. Хамгийн наад зах нь шүүгчдийн нөлөөллийн мэдүүлэг чинь олон хүний гар хөлийг хүлсэн байна. Энэ бол өөрчлөлт. Энэ мэт шинэтгэл олон байна. Мэдээж хийх ажил хийснээс их байгааг хэлэх хэрэгтэй.

 

-Шүүгчид цалингаас өөр орлогогүй, бусад эрхүүдээ ч хуулиар хязгаарлуулдаг юм байна?

-Хүн бүр хуулийн өмнө тэгш эрхтэй гэдэг. Шүүгчийн алх барьсныхаа төлөө хүн шиг амьдрах эрхүүдийг нь хуулиар хязгаарладаг бол түүнтэй нь дүйцэхүйц хэмжээнд амьдралын баталгаа, нийгмийн асуудал гээд олон зүйл хөндөгдөх нь гарцаагүй.

 

-Шүүх нээлттэй байхыг та зөв гэж үздэг үү?

-Хууль нь нээлттэй байх ёстой гэвэл нээлттэй байх нь мэдээж. Гэхдээ аль нь нээлттэй явах, үгүйд ялгаа зааг байдаг биз. Хүн бүр шүүх хурлаа зурагтаар дамжуулна гээд гаргаад байдаг болчихвол хүний амь хөнөөсөн хүний үйлдэл дэс дарааллыг та бидний үр хүүхдүүд үзээд өсөх нь ямар билээ, тийм үү? Нийгмийнхээ сэтгэл зүй, төлөвшлийг бас мэдрэх хэрэгтэй байх.

 

-Танд гадны улс орны шүүхүүдээр орж сонирхох боломж тохиож байсан уу?

-Гадаад томилолт өвөртлөөд хууль шүүхтэй нь танилцаад явж үзээгүй ээ. Харин энд тэнд явж байхад тухайн орны түүхэн, хамгийн үнэ цэнэтэй барилга байшин нь шүүхийнх, эсхүл хамгийн сүүлийн үеийн загвараар баригдсан ордонтой, харуул хамгаалалт нь сүртэй харагддаг. Тэр нь шүүх эрх мэдэлдээ үзүүлж байгаа хүндэтгэл гэж ойлгогддог.

 

-Манай зарим шүүхүүд түрээсийн байранд ажилладаг гэж та мэдэх үү?

-Миний мэдэхийн энд тэндэхийн булан тохойд олон жилийн өмнөх байшиндаа яг л тэр хэвээрээ байгаа. Шүүх чинь засаглал гэж яригддаг. Засаглал юм бол, эрх мэдэл юм бол төсөвтэй, цалинтай, байр савтай, орчин нөхцөл нь хангагдсан хүчирхэг байх л ёстой. Харамсалтай нь энэ хэмжээндээ байж чадаж байгаа үгүйг ганц цалингийн асуудлаар ярихад л ойлгомжтой. Тэгэхээр дотор нь ажиллаж байгаа шүүгчдийнхээ цалинг 2 сая гаруйхан болгоход бэрхшээлтэй байдал үүсээд байгаа энэ үед гадаадынхан шиг сүрлэг байр байшин ярих бас ойрын хугацааных биш болох нь.

 

-Үүнийг хууль тогтоогчид шүүхийг өмнөө бөхийлгөх сонирхол гээд байгаа шүү дээ?

-Оргүй үг биш. Гэхдээ шударга ёс, хүний эрх их ярьдаг улстөрчид гаргасан хуулиа дагах л ёстой. Шүүхийн тухай багц хуулиуд гээд том том зүйл заалттай хуулиудаа өнөөдөр нь баталчихаад, маргааш нь хүчингүй болгуулах гээд цаас бариад гүйгээд байхааргүй хуулийн дархлаа төрд хэрэгтэй юу гэвэл асар их хэрэгтэй.

 

Ш.Отгонцэцэг

Эх сурвалж: "Өдрийн сонин”

СЭТГЭГДЭЛ БИЧИХ

bolor:
Battulgiig horloe gesen huvia bodson novshnuud yam ih bnaa,bitgii ataarhaa naizaa,Battulga yalahdaa l neg yalna shuudee
2015-11-07
bolor:
Harin deeshluulie geed ta eeree dooshluulya geed bgaa yum bishuudee
2015-11-07
bolor:
harin tiimee
2015-11-07
Зочин:
Монголыг хамгийн их хорлож, доройтуулж байгаа хүн дээ!!
2015-10-31
bolor:
Harin deeshluulie geed ta eeree dooshluulya geed bgaa yum bishuudee
zochin:
end ereesee atgag sanaa ged soliotoi ym yariad baihiin ajil.a hun hiij chadaj bna uu ugui yu niigem yu shaardaj shaardlaga ender bolson bna gedgiig sudalgaa hiigeech alivaa ajil bodit zuil.s tulguurlah yostoi sh dee yu hiidegiin be gemeer bhiinmaa arai ch dee hudlaa yarisaar bhiin
2015-10-26
zochin:
mongoliin shuugch , shuuhiiin baiguullaga yalzarsan yamar ikh hotsrogdson.g buh hun haraad medeed oilgood bier.e medred yavjiin sh dee tiim bhor yu gej tsalin ender avch bgan gej heleh ni zev sh dee chadahgui baij tsalin avdaggui baih shuu emeereh yamar ch shaardlaga baihgui
2015-10-26
Зочин:
Энэ бол сонирхоын зөрчилтэй хүн шүү. Шүүгчдийг өмөөрч байгаа нь нэг л сэжигтэй
2015-10-26
Зочин:
ЭНЭ АДГИЙН ЛУЙВАРЧИН ШҮҮГЧДИЙН ЦАЛИНД САНАА НЬ ЗОВЖ БАЙГАА ГЭНЭ ШҮҮ
2015-10-26
bolor:
Battulgiig horloe gesen huvia bodson novshnuud yam ih bnaa,bitgii ataarhaa naizaa,Battulga yalahdaa l neg yalna shuudee
ХОНГОР НУТАГ ДААНЧ ЯАВДАА:
БАЯНХОНГОР ЭРДЭМТЭН ДОКТОР ХАМГИЙН ОЛОНТОЙ АЙМАГ ГЭСЭН ҮНЭН ҮҮ. УИХ-Д ОРУУЛЖ ИРЖ БАЙГАА 2 ХҮНЭЭ ХАРААЧ. ТАС ХАРАНХУЙ БОЛОВСРОЛГҮЙ ХАР ЗАХЫН НАЙМААЧИН, УЛСЫН ХӨРӨНГӨ ХУЛГАЙЛЖ ХУЙВАЛДАЖ ХУВЬЧИЛСАН, ЭРҮҮГИЙН ГЭМТЭНҮҮДИЙГ ИВЭЭН ТЭДГЭДЭГ, АТГ-ААР ӨРСӨЛДӨГЧӨӨ БАГАЛДУУРДУУЛДАГ МУУХАЙ БҮХНИЙ ШИД БҮРДСЭН ЖЕНКО ГЭХ ТЭНЭГ, ПОМИДОР ЦАРАЙЛСАН ШОНХОРЫН ЗАХИАЛГЫН МАНУУХАЙ ГАНБАТ 2-ААС ӨӨР ГИШҮҮН БОЛОХ ХҮНГҮЙ БАЛАРСАН АЙМАГ УУ. АДУУ НЬ ХОНГОР ХҮҮХЭН НЬ ХОНГОР ГЭЖ СОНССОН БОЛОХООС ХҮҮХЭН НЬ БАНЗАЛ ХҮВГҮҮД НЬ ХУЛГАЙЧ ГЭЖ СОНСООГҮЙ
2015-10-26
Зочин:
МАРГААШ АЛУУЛАХ ЮМУУ ХҮНД ӨВЧНӨӨР ӨВЧИЛСӨН ХҮНИЙГ МУУ ГЭХГҮЙ ӨРӨВДӨХ СЭТГЭЛТЭЙ МОНГОЛ ХҮНИЙ ЁСООР ӨРӨВДӨЕ. ЭНЭ ХҮНИЙ ИРЭЭДҮЙ МАШ БАРГАР. УЛС ОРНЫХОО ЭСРЭГ ЯВСАН, ХАРИЙН ИХ ГҮРНИЙ ЗАХИАЛГААР МОНГОЛОО ХОРЛОСОН, ШОРОН АРГААР УЛС ТӨРД МАФИ РЕЦЕДИВ, БУЗАР ХАМСААТНУУДАА АН-Д ЧИХЭЖ БОХИРДУУЛСАН. ХАНГАЙН НУРУУНЫ МЯРАЛЗСАН САЙХАН ГОРХИ РУУ ЦИАНИДААР АЛТ УГААСАН УС НИЙЛҮҮЛСЭН БУЗАР НИНЖА ШИГ АН-ЫГ МОАХ-ЫГ ХӨНТӨРСӨН
2015-10-26
ZOCHIN:
HAMGIIN ARCHAAGUI ATGAG MUU SANAATAI KHUN CHI OOROO SHUU DEE
2015-10-26
irgen:
Энэ хүн дуугай байж байснаа гэнэтхэн шүүхийг өмөөрдөг хүн болж дуугарч байна. Энэ хүн шүүхтэй цаагуураа их холбоотой, нөлөөтэй, нөлөөлж чаддаг хүн бололтой. Хэн нь хэнийгээ өмөөрдөг бололтой догоо.
2015-10-26
Зочин:
яг зөв хэллээ
2015-10-26
bagi:
Дундаас дээш насныхан чамайг хэн бэ гэдэгийг чинь мэддэг болсон, хүүхэд залуучуудын тархийг битгий мунхруул л даа, Ирээдүй үeийнхнийг муу муухай үйлдээ ашигладагаа болиочээ, эх оронч Баттулгыг дэмжих холбоо ч гэх шиг. Мөрөөрөө ажилаа хийгээд гэр орон үр хүүхдээ тэжээж байгаа хүмүүс л жинхэнэ эх орончид .
2015-10-25
Зочин:
яг зөв хэллээ
хаха:
Хамгийн баян давхарга шүүх, цагдаагийнхан шүү дээ. Тэд шударга байвал цалинг нь нэмэхээс яахав.
2015-10-25
Зочин:
энэ ёстой үл бүтэх амьтан, нэг л их сайн хүний дүр эсгэсэн , үнэн хэрэгтээ жинхэнэ хоролмаа
2015-10-25
Зочин:
монголын шүүгчид цалин багатай эмзэг бүлгиин хүмүүс шүүдээ
2015-10-25
zo:
hutsaj baigaa shigee bai bondiin munguu tul
2015-10-25
Зочин:
Mongol odoohondoo Buriad Chukotka bish
2015-10-24
Don Corleone:
Kino amidral hoyoriig holidog huuhed setgehui Oros setgelgeetei hutgaldahaar ch....Mongoliin TUMUR ZAMIIG 8 jil gantsaaraa dungulj chadsan Orosiin luivarchin tsetserhehee bolivol taarna.
2015-10-24
zochin:
Jenko ooroo hogiin novish biz dee tavan tolgoi oyu tolgoi tomor zamiig odoo bolto shiideegui baigaa ni Jenkogoon shuud buruu shuu ard tumen mini
2015-10-24
Irgen:
Er ni hoich ue tomor zamiin asuudlaar avlaga nehegdeh ni damjiguildee. Ene talaar mash muguid bodlogo bariad baigaa chine horongo mongotei hunii huvid haraat bus bodlogo chine uu? Hay shuugchided zahialga ogchihdog neg iimerhuu humuus baihiig uguisgeh argagui umdaa.
2015-10-24
zaza:
huvalz bolson shuugch nart tal zasch bgaa sanaatai yum uu?
2015-10-24
Зочин:
Жэнко яагаад огт өөрт нь хамаагүй шахуу шүүгчдийн эрх ашгийг гэнэт хамгаалаад эхлэв? Тэмүүжин л учрыг нь хэлж өгөх байх даа?
2015-10-24
Зочин:
Battulga bol novsh
2015-10-23
buugiib:
Эм си эс анх төмөр зам бариад 19 жилийн дараа улсад хүлээлгэж өгөхөөр гэрээ хийснийг эсэргүүцсээр байгаад болиулсан. Дараа нь шинхуа 30 жилийн дараа улсад шилжүүлхээр гэрээ хийсэнийг бас л болиулсан. Одоо бүүр төрөөс 280 сая доллараа овоолсон шороон дээр шинхуа төмөр замаа тавиад 30 жилийн дараа Монголд 51 хувийг л шилжүүлхээр болж байна гэж сонслоо. Ийм хэтэрхий балагтай ажил хийгээд байгаа чинь үнэн үү Баттулга сайдаа
2015-10-23
Unendee:
Ehleed mundag eh oronch gej boddog bailaa getel uneheer uuruu atgag sanaatai hun yum undesnii hedhen gaigui companii neg MSCiig yamar bolgov tumur zamiig yaaj ballav deer ni ter erliiz hurliiz ene ter geed unen erguu nevtruulge hiisemiig uzeed uneheer gutarsan
2015-10-23
ТЭНЭГТЭ:
Сонгууль дөхөхөөр ухаантай царайлж гэнэ наад үгээ өөртөө хэл хамгийн атгаг санаатай хүн бол чи өөрөө шүү дээ тахианы тархиныхаа багтаамжаар эх оронч царай гаргаад зөвхөн өөрийхөө эрх ашгийг бодож улс төр хийдгийг тань чиний хөлсөөр коммент бичүүлдэг хүмүүсээс бусад нь бүгд ойлгосон шүү ард түмнийг басамжлах хэрэггүй
2015-10-23
Зочин:
Хятад танк ярьсаар бгаад төмөр зам бариулаагүй улсын хөгжил хойш нь таттдаг хүний үг үйлдэлтэйгээ зөрийшдэ,
2015-10-23
Зочин:
Шүүгчид одоохондоо гайгүй л цалинтай шдэ,тэглээ гээд үнэнээр шүүж чадахгүй хахууль авдаг нь Гансүхын хурлаар мэдэгдсэн
2015-10-23
zochin:
oros urgun tumur zamtai baix estoi geed baina geed l gyigeed baisan odoo xardaa unuux Oros n nariin tumur zam taviad exelsen,…
2015-10-23
Зочин:
Би зөвхөн аж үйлдвэр, төмөр зам ярьдаг хүн биш, ямар ч сэдвээр үзэл бодлоо илэрхийлэх чадвартай гэсэн PR-ийн бодлогын нэг хэлбэр нь. Өөрөө ч яриагүй, PR-ийн баг нь хэн нэгэнд захиалга өгч бичүүлсэн.
2015-10-23
kk:
uuruusuu ehel
2015-10-23
unshigch:
ene ih huraliig taraah heregtei .odoo halh goliig samarah geed ehlelee ter saihan obog deedsiin min haluun amiaa gazar shorooniihoo toloo zoriuulj hoich. vedee vldeesen eh nutagii min solongos, hytaduudad hudaldaj baigaa jum baina sh tee.halh goliin nutagiin ardtai hiisen yariltslaga harlaa,ooriin erhgvi nulimas asgarlaa bid narchin eh orongvi bolj baigaa jum uu?
2015-10-23
zochin:
Anamig hutgaj hauchaad yun gemgyi tsarsailah yum.
2015-10-23
зочин:
Баттулга гишүүн шиг сэтгэдэг хүн улс орныг авч явна.Бусад нь чадахгүй байгаа нь харагдаж байгаа биздээ.Ирэх сонгуулиар Баттулгыг Ерөнхий сайд болгох хэрэгтэй шүү ард түмээн.Ийм сэтгэлгээтэй хүмүүс улс орныг удирдаж чадна.
2015-10-23
bolor:
harin tiimee
Зочин:
Mongol odoohondoo Buriad Chukotka bish
нийтлэлч:
Шүүгч, эмч 2 бол цалингаар биш тангаргаар ажиллах ёстой хүмүүс л дээ, гэхдээ цалингий нь бол хасаад олигтой юм болохгүй л дээ.
2015-10-23
Зочин:
Овоо хүн гэж шүтэж явдаг байлаа. Гэтэл зүгээр л нэг жижиг улстөрч , улсын төлөө зүтгэдэггүй хүн санагдсан. Ярьж байгаа шигээ бай л даа.
2015-10-23
кк яг үнэн:
Энэ сэтгэгдэл бичиж байгаа хүмүүс ямар богинохон бодолтой юм дээ, бүүр урам хугарчихлаа.Нэг л их энэ эрхэмийн бүх булхайг олоод мэдчихсэн хүмүүс шиг мэдэмхийрэх юм. Чаддаг юм бол тэгээд баримттай нь гаргаад дэлгэлдээ.
2015-10-23
gg:
овоо доо. шүүгчдийн асуудлаар ингэж дуугарах эрүүл тархи УИХ-д байгаад баярлаж байна
2015-10-23
мм:
атаархаж үхлээ. хэдэн бууны нохойнууд. Женко бол энэ хөгийн улс төрд ганц байгаа гэрэл нь шүү
2015-10-23
kk:
хөлсний бичээч минь баримттай бичээрэй. шүүгчдийн цалинг нэмэхээр чам шиг хүний нэр төрд халддаг нэр зүсээ нуусан хэрэгтнүүдийг шударгаа илчилж сайн шүүх эдлэх ялыг нь шүүхээс өгдөг юм мэдэвүү. тэгэхээр чи байж ядах нь аргагүй
2015-10-23
zochin:
Mash zov helsn bn. Shuu hi in haraat baidal ardchiliin undes.
2015-10-23
zochin:
Battulga hulgaich eeree atgag sanaanaasaa salj uls eh ornyhoo telee ajillaj ehlekh heregtei. Esvel ter oros ruugaa yav l daa. Genko hamag shuugchdiig hudaldaad avchihsan, tedniig Singapurt zugaaluulj shand ni eertee taalagdsan shiidveriig garguulj baidag ni togtoogdson shuu dee.
2015-10-23
кк яг үнэн:
Энэ сэтгэгдэл бичиж байгаа хүмүүс ямар богинохон бодолтой юм дээ, бүүр урам хугарчихлаа.Нэг л их энэ эрхэмийн бүх булхайг олоод мэдчихсэн хүмүүс шиг мэдэмхийрэх юм. Чаддаг юм бол тэгээд баримттай нь гаргаад дэлгэлдээ.
kk:
хөлсний бичээч минь баримттай бичээрэй. шүүгчдийн цалинг нэмэхээр чам шиг хүний нэр төрд халддаг нэр зүсээ нуусан хэрэгтнүүдийг шударгаа илчилж сайн шүүх эдлэх ялыг нь шүүхээс өгдөг юм мэдэвүү. тэгэхээр чи байж ядах нь аргагүй
зочин:
Моноглчуудын нэн тэргүүний зорилго бол чадваргүй АН-аас салж улс орноо эмхэлж авах явдал шүү,
2015-10-23
uuruu sal:
Chi uuruu ehleed ter baidlaasaa salah heregtei. Buh yumiig zuvhun uuriin ereh ashigaar shiideh gedeg muiraga zangaa tat. Chi mgl iin turd hereggui nuhur gedeg ni ilerhii bolsondoo.
2015-10-23
maichi:
shudarga dur esgesen mam.AN-g hagalgan butargaj bga heden nuhdiin neg.
2015-10-23
зочин:
наад үгээ өөртөө хэл
2015-10-23
kk:
uuruusuu ehel
мм:
атаархаж үхлээ. хэдэн бууны нохойнууд. Женко бол энэ хөгийн улс төрд ганц байгаа гэрэл нь шүү