“Нэг үндэстэн-нэг цэрэг“ хөтөлбөр хэрэгжихээр болоод байгаа билээ. Хөтөлбөрийн гол агуулга нь төмөр зам, авто зам, барилга, говийг усжуулах гэсэн томоохон төслүүдийг дотоодын 10 мянган цэргийн хүчээр барьж босгох тухай юм.Энэ нь өнөөгийн тулгараад буй эдийн засгийн хямралыг богино хугацаанд дотоодын нөөц бололцоонд суурилж даван туулах хамгийн бодитой шийдэл гэж үзэж байгаа. Гадагш урсах тодорхой хэмжээний мөнгөн урсгалыг дотооддоо үлдээж чадах бөгөөд жил бүр гаднаас 30 орчим мянган ажиллах хүч авдаг байдлыг таслан зогсоох нөхцөл бүрдэх гэнэ. Өндөр хөгжилтэй орнууд ч хүнд хэцүү цаг үеийг дотоод нөөц бололцоо, хүчээ ашиглан давж гарч байжээ.

Хөдөлмөрийн насны залуусаа мэргэшүүлэн ажиллуулах бодлого баримталж байгаа нь үндэсний эрх ашиг хэмээн үзэх хүн олон.  Тэгвэл шүүмжлэх хүмүүс ч бий. УИХ-ын гишүүн Ч.Хүрэлбаатар “Төмөр замын бүтээн байгуулалтад 10 мянган залуу дайчлах өөрсдийнхөө ажилд 24 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн байна. Хүрз жоотуу бариад 10 мянган залуу төмөр зам барих юм гэнэ. Ийм үлгэр гэж юу байх вэ. Тэр мөнгөөр өнөөдөр эмч, багш нарынхаа цалинг нэмж болно. Тэр залуус хүрз жоотуу бариад зургаан км зам л барьвал их юм. Тэр зургаан км замаар бид яах юм бэ. Монгол Улс ардчиллын орон байж Хойд Солонгос болох гээд байгаа юм уу” гэх зэргээр эсэргүүцсэн. Тэгвэл энэхүү хөтөлбөрийн талаар УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга “Либерал хаус” ТББ-аас зохион байгуулсан уулзалт дээр дэлгэрэнгүй танилцуулж, асуултуудад хариулсан юм.

-“Нэг үндэстэн-нэг цэрэг” хөтөлбөрийг яг хэзээнээс эхэлж хэрэгжүүлэх юм бэ?

-Нэрний хувьд хараахан тогтчихсон нэр биш л дээ. Гол санаа нь 10 мянган залуусыг цэрэгт шинээр татаж, төмөр зам, авто зам, барилга гэсэн томоохон төслүүдээ урагшлуулъя гэсэн шийдэл юм. Ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс цэрэг татлага эхэлнэ. Ингээд гурав, дөрөвдүгээр сараас цэргийн ангиудаар мэргэжил олгох сургалтууд явах юм. Ингээд газар гэсмэгц бүтээн байгуулалтад шилжинэ.

-Нарийн мэргэжил шаардсан төмөр зам, авто зам, барилга гэх мэт салбарын ажлыг энгийн нэг цэрэгт татагдсан залуучуудаар хийлгэнэ гэдэг бүтэхгүй, цаг мөнгө үрсэн хэрэг гэж зарим нь шүүмжилж байна?

-Үгүй л дээ, армийн цэргийн хүчээр боссон олон бүтээн байгуулалтыг бид мэднэ шүү дээ. Монголчууд ямар ч ажлыг маш хурдан сурдаг. Тэгээд ч гадаадынхан чадаад хийгээд байгаа юмыг өөрсдөө хийж яагаад чадахгүй гэж. БНСУ, БНХАУ, Чили, Израйл, хуучин ЗХУ зэрэг улс бүгд л цэргийн хүчийг бүтээн байгуулалтад ашиглаж босч ирсэн шүү дээ. Хятад бүх төмөр замаа өөрийн армиар бариулсан.

-Шинээр татах цэргүүдийг яг ямар ямар бүтээн байгуулалтад ашиглах юм бэ?

-Төмөр зам, авто зам, барилга гэсэн чиглэлүүдэд бүтээн байгуулалт хийнэ. 1800 км төмөр зам барих, 200 мянган айлын орон сууц барих зэрэг томоохон ажил бий. Үүн дээр нэмээд говийг усжуулах нэг төсөл нэмэгдэж байгаа. Сэлэнгэ, Хэрлэн голын усаар цөөрөм байгуулж, говь руу хоолой татах ажил л даа.

-10 мянган цэрэг гэдэг тоо хэр бодитой тоо вэ. Тэр их ажлыг ийм тооны хүн хүчээр хийж хүчрэх үү?

-Уг нь 50 мянган цэрэг татъя гэсэн. Гэтэл багассаар байгаад 10 мянга дээр буулаа. Чамлалттай л тоо. Гэхдээ баталж байгаа нь их юм. Гаднаас авдаг ажиллах хүчний квотыг аль болох тэглэх хэрэгтэй. Гэтэл урагшгүй улстөрчдийн байдлыг харахад хэдэн хувийг хадгалах хүсэлтэй юм шиг байна лээ. Бүхэл бүтэн 40 мянгыг нь хассан ч гэсэн энэ хөтөлбөр цаашаа явах ёстой. Ядаж л цалин хэлбэрээр гадагшаа гардаг мөнгийг дотооддоо хадгалж үлдэнэ.

-Хөрөнгө мөнгөний хувьд яаж шийдэх вэ?

-Төсөвт 24 тэрбум төгрөг тусгаж байна. Энэ нь хаана ч үгүй л дээ. Гэхдээ энэ их ажиллах хүч, бүтээн байгуулалтыг дагаад бусад салбар босоод ирнэ. Хүнс, хөнгөн үйлдвэр, оёдол гээд бүгд борлуулалтад орж эхэлнэ. Бүх юмаа дан дотоодоосоо авна. Бүх гүйлгээ монгол төгрөгөөр хийгдэнэ. Тийм учраас мөнгөний тал дээр санаа зовохгүй байна. Мөнгө дотроо эргэлдэж байгаа. Гаргасан мөнгө эргээд ороод ирнэ. Манай одоогийн жишиг яадаг гэхээр, гаднаас зээл авдаг. Гадаадууд зээл өгөхдөө ажиллах хүчээ манайхаас аваарай, тоног төхөөрөмжөө аваарай гэх мэтээр оруулсан мөнгөө цалин болгоод буцаагаад авчихдаг. Ингээд төсөв дээр өртэй үлдэж байгаа юм. Мэргэшсэн ажилтан ч байхгүй, худалдаж  авсан тоног төхөөрөмжүүдийг ажиллуулах хүн ч байхгүй, ингээд дуусдаг байхгүй юу.

-Энэ ажил Сайншандын аж үйлдвэрийн парк байгуулах төсөл шиг бас л гацчих юм биш биз дээ?

-Улс төр өөрөө хамгийн бохир зүйл. Тэр утгаараа улс төрийн шийдвэрүүдэд олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Сайншандын аж үйлдвэрийн паркийн хувьд манай газрын баялгийг хямд, нэмүү өртөг шингээлгүй авахын тулд дэд бүтцийг нь зогсоохоос өөр аргагүй болсонтой л холбоотой. Дэд бүтэцтэй болчихвол баялаг дагаад үнэд орно. Тийм л учраас төмөр замын бодлого дээр одоо хүртэл нэлээд том эсэргүүцэл, хүч яваад байна шүү дээ. Гэхдээ энэ хөтөлбөрийн хувьд дэмжээд явчих байх. Гацаах гэсэн, муучлах гэсэн оролдлогууд гардгаараа гарна. Нийт масс дэмжээд явчихвал эд яаж ч чадахгүй.

-Монголын төмөр зам ТӨХК-ийн  захирал асан Б.Батзаяаг баривчилсан байгаа. Энэ нь цаагуураа төмөр замын төслийн ашиг сонирхолтой холбоотой гэх юм. Та үүнд тайлбар өгөх үү?

-Би тодорхой ярих хэцүү. Миний яриа нөгөө хүмүүсээ хүндрүүлэх нөхцөл болоосой гэж хүсэхгүй байна. Гэхдээ нэг юм тодорхой. Төмөр замыг хэн эзэмших вэ, баялгийг хэн барьж байх вэ гэдгээс л үүдэлтэй зүйл.

-Тантай мөр зэрэгцэж яваа журмын нөхөд чинь ийм ажил хийж байгаад ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Цаад зорилго нь над руу чиглэж байгааг мэдэж байгаа. Энэ нөхрийг л дарж авахгүй бол болохгүй гэсэн атаа, хилэн цаана нь яваа. Гэхдээ энэ талаар яримгүй байна. Эргээд цэргийн хүчээ бүтээн байгуулалтад ашиглах яриа руугаа шилжье, тэгэх үү?

-Энэ хөтөлбөр хэрэгжвэл Монгол Улс Хойд Солонгостой адил болох нь гэж шүүмжилж байгаа. Цэргүүдээр албадан хөдөлмөр хийлгэх нь ер нь зөв үү?

-Би хөдөлмөр хүнийг хүмүүжүүлдэг гэсэн бодолтой хүн. Тэгээд ч цэргүүдээр албадан хөдөлмөр хийлгэхгүй. Бид цэргүүдээ бүтээн байгуулалтад оруулж байна, цалин олгож байна. Дээр нь хос мэргэжил эзэмшүүлнэ. Энэ чинь хүнийхээ төлөө, хүнээ засч байгаа төрийн бодлого хамт явж байна гэсэн үг. Өнөөдөр бид армиа зүгээр нэг скаут болгочихоод яваад байгаа байхгүй юу. Нэг жилийн цэргээр улс орон хөгжихгүй. Үнэндээ цэргээ тэжээж чадахгүй болохоороо л ийм байдал руу шилжсэн шүү дээ. Дараа нь оюутан цэрэг гэж скаутын холбоо шиг юм болоод бас өнгөрсөн. Хөгжил гэж юу юм бэ. Шүлэг зохиох, дуу хит болгох, “Болор цом”-д түрүүлэх биш шүү дээ. Хөгжил бол бүтээн байгуулалт. Тэгвэл бүтээн байгуулалтыг хэнээр хийлгэх юм. Бид хөх толботой, тэнгэрийн удамтай гээд зүгээр хараад суух гээд байгаа юм уу. Тийм юм байдаггүй юм. Хойд Солонгос шиг болох гэлээ гэсэн элий балай юм ярьцгаагаад байна билээ. Гэтэл 50 жил өөрсдийнхөө хүчээр яваа улс шүү. Бид гэтэл хажууд нь бүх юмаа гаднаас авч, бүх юмаа гадны хүмүүсээр хийлгэж байна. Эрээнийг нэг л өдөр хаахад манай улс хэцүүднэ биз дээ. Тиймд энх цагийн цэргүүдээ бүтээн байгуулалтад оруулахад ерөөс буруу биш.

-Хөтөлбөрийн үр дүнг та өөрийнхөөрөө юу гэж харж байгаа вэ. Эдийн засгийн хямралыг даван туулах гол шийдэл гэж үзэж байгаа бололтой?

-Хямралаас бид өөрсдөө л гарна уу гэхээс гадныхан гаргахгүй. Гадныхны хувьд цасан шуурга болж байхад дахыг нь нүдний шилээр солиод авчихдаг шиг юм болох гээд байна. Гэтэл нүдний шил цасан шуурганд ямар ч нэмэргүй. Би бусад орны хөгжсөн түүхийг судалсан. Нэг ч хүрз нүүрсгүй, нэг ч халбага баялаггүй улс яаж Азийн бар улс болж чадсан байна вэ. 1968 онд маш хүнд байдалд байсан улс 1982 онд олимп зохион байгуулж чадсан. Дайнд ялагдсан Герман, Япон яагаад тэгж хурдан хөгжив. Нууц нь цэрэг, армийн л хүч шүү дээ. Тэр их хүчийг бүтээн байгуулалтад чиглүүлж чадсан. Гэтэл эсрэгээрээ Грек хямралаа шийдэж чадахгүй суусаар байгаад дуусч байна. Харин бид Грекийг бодвол шийдлээ олчихлоо. Бидэнд шашны ямар ч маргаан байхгүй, юм маш хурдан сурдаг, амьдрах чадвартай ийм ард түмэн байгаад байдаг. Тиймд зангидсан гар шиг болж аваад, бүтээн  байгуулалт гээд оволзоод ирвэл бүх юм дагаад босоод ирнэ. Дотоодын хэрэглээ, үндэсний үйлдвэрлэлийн борлуулалт, мөнгөн урсгал, хэрэглээний зөв тогтолцоо бий болно.

-Үүнийг хийхэд эрх зүйн хувьд олон өөрчлөлт хийх шаардлагатай тулгарах уу?

-Эрх зүйн хувьд хүндрэлтэй юм байхгүй. Гэрээт цэрэг гэж бэлэн хуульчлагдсан эрх зүйн акт бий. Үүний нэг жил гэдгийг гурав болгоод, эмэгтэй гэсэн заалт оруулчихад л болно.

-Гэвч улстөрчид дэмжихийг хүсэхгүй бол ямар ч жижиг хуулийн өөрчлөлт бэрхшээл дагуулдаг шүү дээ. Таныг энэ зовлонг хамгийн их амсаж яваа хүн гэж хардаг?

-Улстөрчид дэмжээд л явах хэрэгтэй. Гэхдээ бид баялгийн хараал гэдэг юмны дотор яваа болохоор хэцүү. Миний хувьд зүрхээ авахуулчихаад л байна. Гэвч огцом шийдвэртэй зөв үйл ажиллагаа гаргадаг, бүтээн байгуулалт хийдэг зоригтой улстөрчдийг хүмүүс хүсч байгаа.

Д.ДАМДИНЖАВ

Эх сурвалж: