Өчигдрийн байнгын хорооны хуралдаанд УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхан нэлээн бухимдангуй үг хэллээ. Тэрбээр “Ардчилсан намын үед хувийн аж ахуйн нэгжид дарамт үзүүлдэггүй байсан. Манай намын үед дандаа дарамт үзүүлдэг...Ийм байдлаар явбал аж ахуйн нэгжүүд татвар төлж чадахгүй. Сангийн яам яаж татвараа бүрдүүлэх гээд байгаа юм” хэмээн уурслаа. Жор мэддэггүй эмчээс зовлон үзсэн чавганц дээр гэдэгчлэнгээр бизнес эрхлэгч хүний хувьд тэрбээр хувийн аж ахуйн нэгжүүдэд төрийн дарамт ямар байгааг хэлсэн хэрэг.

МАН-ын дунд шатны дарга нарт хандсан гишүүний энэ үгэнд хотын удирдлагууд ч дайгдах ёстой. Учир нь хотын удирдлагууд хувийн аж ахуйн нэгж байгууллагуудын үйл ажиллагаа болоод хэрэглэгчдийн эрхийг боомилсон шийдвэр гаргаад буй. Тэр нь түгээлтийн машинуудыг шөнийн цагаар тээвэр хийлгэх тухай.

Улаанбаатар хотын автозамын ачааллыг бууруулах зарим арга хэмжээний тухай НИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 70 дугаар тогтоолд түгээлтийн машиныг ажлын бус цагаар явуулахаар тусгажээ. Түгээлтийн машинуудыг 21.00-07.00 цаг хүртэл замын хөдөлгөөнд оролцуулж, бараа бүтээгдэхүүнээ дэлгүүрдэд хүргэх энэ заалт ирэх арваннэгдүгээр сарын нэгнээс хэрэгжих учиртай. Харин энэ шийдвэр татвар төлөгч аж ахуйн нэгжийг, хэрэглэгч болох хүнийг бодсон шийдвэр мөн үү?!  “Тиймээ” гээд ам бардам хэлэх хүн ховор аж. Учир нь:

1.Бүтээгдэхүүний үнэ өснө. Энэ тухай Монголын Хүнсчдийн холбооны гүйцэтгэх захирал М.Нармандах “Томоохон таван компани шөнийн түгээлтээс хамаарах тооцоо хийсэн. Түгээлтийн машин, ачигчдын тоо, ажилчдын цалинг нэмэх, нягтлан, нярав илүү цагаар ажиллах зэргээс шалтгаалаад 23  тэрбум төгрөгийн нэмэлт хөрөнгө шаардлагатай гэсэн тооцоо гарсан. Үйл ажиллагааны зардал гэхэд 1.7-1.8 хувиар нэмэгдэнэ” гэсэн мэдээллийг өглөө. Энэ зардлаа гаргаж авахын тулд аж ахуйн нэгжүүд бараа бүтээгдэхүүнийхээ үнийг нэмнэ. Бүтээгдэхүүний үнэ багадаа 15 хувиар нэмэгдэнэ гэдгийг хүнс үйлдвэрлэгчид хэлж байна. Харин энэ нэмэгдэл таны, миний халаасыг тэмтрэх болно. Ганцхан жишээ, 1150 төгрөгийн үнэтэй атар талх 1700 төгрөгийн үнэд хүрэх нь.

2.Дэлгүүрүүд шөнийн цагаар бараа хүлээн авахдаа бэлэн биш. Нийслэлд түгээлтээр бараа бүтээгдэхүүнээ авдаг 8000 орчим дэлгүүр бий. Тэр бүхэн шөнийн цагаар бараа бүтээгдэхүүнээ хүлээн авахад бэлэн биш гэдгээ хэлж байна. Өглөөний 07 цагаас үдшийн 22 цаг хүртэл ажиллачихаад бараагаа авахын тулд шөнөжин хүлээх хэцүү гэдгийг тэд хэллээ. Нэг дэлгүүрт 5-6 машин бараагаа авчирч өгнө. Аль нь хэзээ ирэхийг хэлэх боломжгүй. Шөнийн ээлжийн ажилтан, ачигч авах уу, дээрэм хулгайн эрсдэлээс тэднийг хэн хамгаалах вэ гээд асуудал мундахгүй олон.

Захын дэлгүүрийн худалдагч хотын удирдлагуудын энэ шийдвэрийг ойлгохгүй байгаагаа хэлж байна. Тэр ойлгохгүй байгаадаа биш хүнээ, хэрэглэгчээ, үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжээгүй төрийн бодлого хэрхэн хэрэгжихийг гайхсандаа мэдэн будилсан хэрэг. Өөр нэг нь “Бараагаа авах гээд шөнө нээлттэй байвал цагдаа нар нь орж ирээд дарамтлаад, торгоод эхэлнэ” гэж шинээр үүсэх зовлонг хэлж байна.

3. Түгжрэл үнэхээр буурах уу? Улаанбаатар хотод 20 гаруй мянган түгээлтийн машин замын хөдөлгөөнд оролцдог. Тэдэнд хязгаарлалт хийснээр нийслэлийн замын хөдөлгөөний ачаалал 30 хувиар буурна гэсэн тооцоог нийслэлийн орлогч даргын ахалсан ажлын хэсгийнхэн хийсэн байгаа. Энэ үнэхээр бодит тооцоо болж чадсан уу.

Улаанбаатар хотын төв зам илүү түгжирдэг. Бидний ярьдгаар бол хотын А бүс. Энэ бүсэд замын хөдөлгөөнд оролцдог зөвшөөрөлтэй 2300 ачааны автомашин бий. Үүний  880 нь түгээлтийнх. Тэгэхээр төв замаар явж байгаа тээштэй бүхэн түгээлтийн гэж ойлгож болохгүй. Өөрөөр хэлбэл зөвхөн түгээлтийнхэн түгжрэл үүсгэдэг юм биш.

Нөгөө талаар түгээлтийн машиныг өдрийн цагаар явахыг хориглосноор бараа бүтээгдэхүүнээ авч чадаагүй дэлгүүрийнхэн микро автобус, жижиг тэргээр таталт хийж эхэлнэ. Зарим үйлдвэрлэгчид ч хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнээ шинээр нь хүргэхийн тулд ийм арга ашиглахыг үгүйсгэх аргагүй. Ашгаа хумиж, үүдээ барихгүйн тулд өөрт байгаа боломж бүрээ ашиглана. Харин энэ нөхцөлд хотын дарга нарын хүсээд байгаа түгжрэл буурах уу, найдах хэрэггүй л болов уу.

Төрийн шийдвэр иргэнд үйлчлэх ёстой. Товчхондоо хүнээ бодсон байх учиртай. Иргэдийн идэх хүнснээс эхлээд боомилоод эхэлбэл энэ шийдвэр хэний хүслээр хэнд зориулагдсан нь ойлгомжгүй. Замын түгжрэл хэрэглэгчийг талх, сүүгээр боомилох хэмжээний ноцтой асуудал болсон гэж үү.   Шинэ хүнс хэрэглэх хэрэглэгчийн эрэлт хэрэгцээ, хүсэл өчүүхэн зүйл юм байж. Тэгвэл үндэсний үйлдвэрлэлийг, татвар төлөгчийг дэмжих төрийн бодлого хаачив?!

Г.Галсан