Эрүүл мэндийн салбар дампуурчээ... ингэж гаслах хүн маш олон таарах болсон. Ард түмэн эмнэлэгт хэвтэх гэж, эмчид үзүүлэх гэж үйлээ үзэж, үстэй толгойгоо зулгааж байна. Үнэндээ мөнгөгүй хүн бол эмнэлэг рүү зүглэх ч хэрэггүй, өвчиндөө шаналж, үхлээ хүлээ гэсэнтэй агаар нэг сонсогдож байгаа юм. Яагаад ингэж бухимдаад байна вэ гэвэл Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбар уналтад орж, эмч, сувилагч нар “авлига”-аар хөдөлдөг болчихсонд хамаг учир оршиж байна. Хамгийн энгийн жишээ татахад л, хөл хүнд бүсгүйчүүд маань амаржих газрын үүдийг сахиж, эмч сувилагч, бүр асрагч нарыг нь царайчлах нь энүүхэнд болжээ.

Өвдөөд, уйлаад ирж байгаа ээж нарыг асрагч, сувилагч нар хяргачих шахам загнаж, бухимдах. Энэ бол гарыг нь хүндрүүлээгүйг хэлж, сануулаад байгаа хэрэг шүү дээ. За тэгээд цааш үйлчлүүлэхээр бол ямар нэг аргаар сувилагч, эмч нарт хэд гурван төгрөг өгч байж, уур бухимдлыг нь дарж, өөрөө ч аятайхан төрнө. Энэ бол зүгээр л эмнэлгийн жишиг болсон гэлтэй.

Саяхан нэг танилын маань хүүхэд төрөх гэж сандаргаад харьяа амаржих газартаа очтол хүлээн авахын үүдээр нь нэг төрөх дөхсөн эмэгтэйчүүд дугаарлаж байж. Танилын маань хүүхдийн ус нь гарчихсан, үүнээс хойш 30 орчим цаг өвдөөд өөрөөрөө төрж чадахгүй учраас кесорава хагалгаанд орохоор болсон гэж байгаа юм.

Яагаад ингэж удаан хугацаагаар хүлээлгэж, эцэст нь хагалгаа хийлгэх болсны учрыг олоогүй танил маань үүдэнд суух хүмүүсийн ярианаас “Дүү маань энд төрөх гээд ирчихсэн. Кесорава хагалгаанд орж байгаа. Гэтэл эмч, сувилагч нарт “бэлэг” гэж хэдэн төгрөг өгөхгүй бол хөдлөхгүй шинжтэй. Бас мэс засалд орохоос нь өмнө эмч нартай нь уулзахгүй бол оёдлыг нь хүртэл муухай хийдэг гэж хүмүүс хэлэхээр нь айгаад эмч нарт нь тус бүр 100 мянга, сувилагч, асрагчид нь тус бүр 50 мянган төгрөг өгсөн.

Би бараг хамгийн багыг нь өгсөн байх. Миний өгсөн зэргийн мөнгийг тоодоггүй гэсэн” гэхийг сонсоод бас л өнөөх жишгийг дагаж эмч, сувилагч нарт “сэтгэлийн бэлэг” өгч байж, хүүхдээ төрүүлж авсан гэнэ билээ. Уг нь Монгол Улсад жирэмсэн эмэгтэй эрүүл мэндийн бүх төрлийн үйлчилгээг үнэ төлбөргүй авах ёстой. 

Эрүүл мэндийн тухай хуульд Монгол Улсын иргэн түүний эрүүл мэндийн даатгалд даатгуулсан эсэхээс үл хамааран жирэмсэн, төрөх, төрсний  дараах үед  эмнэлгийн  заалтаар хийлгэсэн  үзлэг, шинжилгээ,  эмчилгээ зэрэг тусламж, үйлчилгээний  төлбөрийг төр хариуцна гээд заачихсан байдаг. Төр хариуцна гээд заачихсан учраас эмчид цалингаас нь өөр орлого олдохгүй гэсэн үг. Тийм ч учраас хөөрхий хөл хүнд бүсгүйчүүдэд хүнд суртал гаргаж, танил тал харсаар байгаад таван цаас салгадаг жишиг тогтоосон гэлтэй. Энэ бол үнэн хэрэгтээ “сэтгэлийн бэлэг” нэртэй авлига шүү дээ.

Авлигын энэ байдал өдрөөс өдөрт цэцэглэн хөгжиж, гараас гарт бус картнаас картад шилжсэн тухай мэдээлэл ч цөөнгүй байх аж. Бэлэн мөнгөний авлига ийнхүү цэцэглэхийн хэрээр эмч нарын өрөө рүү пицца, шарсан тахиа зөөж гүйх жолооч нар бас их бий. Энэ бол өөрийгөө мэдэгдүүлэхгүй авлига өгөх бас нэгэн арга гэж байгаа. Үүнээс гадна эмч, сувилагчдад өгч байгаа авлига ялгаатай байдаг гэнэ. Уг нь ойр дотныхоо хүнийг аюулт өвчнөөс салгаж, амийг нь аварсан эмч, сувилагч нарт талархлаа илэрхийлж болно л доо.

Үүнийг иргэдийн баярлаж, талархсан сэтгэлийн илэрхийлэл гэж хүлээж авах нь зүйн хэрэг. Тэгээд ч баярлаж, талархаж зориулж авсан зүйлээ иргэд эмч, сувилагчдаа өгөхгүй явна гэж байхгүй. Харин иргэдээс, өвчтөнүүдээс ил далд хэлбэрээр “шаардаж”, бүр тариф тогтоож, юу ч өгөөгүй нэгнийг өгүүлэхийг шаардаж байгаа нь авлига, хээл хахууль гэхээс өөр юу гэх билээ. Ганц амаржих газар ч биш эрүүл мэндийн салбарын бүх шатныхан өвчтөний гараас юм нэхэж, авлига авдагийг хүн бүхэн нотлон ярьсаар байна. Өгөхгүй бол үйлчилгээ үзүүлэхгүй байгаа учраас тэр шүү дээ.

Зарим нь бүр тухайн өдрийн байдлаас шалтгаалж, үнийн тариф тогтоон “Би сайхан ааштай байгаа учраас 300-400 байхад болно. Өөр үед таарсан бол сая төгрөгөөс буухгүй шүү дээ” хэмээн ярьдаг гэнэ шүү. Ийм байгаа эрүүл мэндийн салбарын авлигаар баяжсан эмч нарт төрөөс цалин өгөх хэрэг байна уу даа, ер нь. Авлига дээрээ цалин бодуулж байхаар, нэгмөсөн цалинг нь хасаад, авлигынх нь тарифыг жигд тогтоогоод өгвөл ард түмэнд амар болох юм биш үү.

Эх сурвалж: www.mminfo.mn