Цар тахлын хүрээгээ тэлж, дэлхийн улс орны 90 хувийг хамарсан энэ цаг хугацаа манай улсын төрийн ээлжит сонгуулийн жилтэй давхцаж байгаа. Тиймээс ч олон нийтийн дунд сонгуулийн хойшлуулах магадлалтай гэсэн эргэлзээ үүссэн. Харин улс төрийн хүчнүүдийн тухайд сонгууулийн цаг хугацааны хуваарийн дагуу бэлтгэл ажлаа хийсээр байна.
Улс төрийн намуудын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр, хөөсөрсөн, мөрөөдлийн жагсаалтаар дүүрсэн байдаг. Энэ удаад ч уг үзэгдэл давтагдах магадлалтай. улс төрийн хүчнүүд сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулж аудитаар хянуулахаар ирэх амралтын өдрүүдэд ч завгүй ажиллах нь. Цаашлаад энэ парламентын хаврын отгон ирэх сард эхэлж, улс төр халуун цэг болох нь ээ.
Найм дахь удаагийн УИХ-ын сонгууль болоход гурван сарын хугацаа үлдээд байна. Тиймээс “Сонгууль-Анализ” булангаар аймаг бүрийн сонгуулийн өнгө, сонгогдсон түшээдийг он цагийн дарааллаар нь хүргэж байгаа билээ. Энэ удаа Өвөрхангай аймгийн тойргуудыг онцоллоо.
Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын айлчлал ийнхүү нэг сумаар хоёр биш бүр гурав, дөрвөн туулай оносон гэж үнэлж болохуйц үйл явдал боллоо. “Хятадууд монголчуудад найрсаг хандах боллоо”,“Тэвдэж явахад нь тэвнээр тусаллаа”, "дуслын хариуд булаг мэт бариу хүлээж болохуйц дипломат тоглолт”, дээр нь “дотоодын малчдыг дэмжсэн” гэх мэт.
“Страто” АМНАТ-ын ямар хөнгөлөлт эдэлж байсан бэ. Харин бусад компани АМНАТ-ыг яаж төлж байна вэ. “Страто”-гийн жинхэнэ хувь эзэмшигч хэн бэ. З.Энхболдын яриа ба “Страто”-гийн байр суурь юу вэ. С.Баярмаа гэж хэн бэ. “Страто”-гийн ТЭЗҮ ба өргөтгөл яаж бий болсон бэ гээд эрэн сурвалжлаад гаргавал их сонин зүйл ил болно гэсэн үг.
Үхэл, амьдралын зааг дээр зогсоочихоод “Аль нэгийг нь сонго” гээд тулгаад байдаг хорт хавдар гэдэг зүйл олон айлын бүтэн амьдрал, олон залуусын дэврүүн мөрөөдлийг хуу хамаад юу ч болоогүй мэт дахиад өөр бусдын тархинаас, зүрхнээс зүүгдээд л явна. Түүнээс яаж салах учраа олохгүй “Хэзээ ч үхэж магадгүй...” гээд уртаар санаа алдан суугаа цаг засварчин Гарьдаа буюу Б.Ган-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
Монгол Улс 1992 оноос хойш долоон удаа УИХ-ын сонгууль зохион байгуулжээ. Найм дахь удаагийн сонгууль болоход гурван сар гаруй хугацаа үлдээд байна. Тиймээс “Сонгууль-Анализ” булангаар аймаг бүрийн сонгуулийн өнгө, сонгогдсон түшээдийг он цагийн дарааллаар нь хүргэж байна. Энэ удаа УИХ-ын сонгуулийн 12 дугаар тойрог болох Дундговь аймгийг онцолж байна. Дундговь аймагт хүн амын тоо цөөн учраас голдуу хоёр мандаттай сонгууль явагдаж иржээ. Он цагийн дарааллыг харахад аймгийн сонгогчид МАН, АН-ын зэрэгцүүлэн ялалт өгч байжээ. Дундговь аймагт УИХ-ын долоон удаагийн сонгуулийн өрсөлдөөний тухай тоймлон хүргэе.
Монгол Улс 1992 онд анхны ардчилсан Үндсэн хуулиа тунхагласнаас хойш зарчмын хувьд томоохонд тооцогдох өөрчлөлтийг 27 жилийн дараа хийж, баталсан. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг МАН дангаараа гараа өргөн, баталгаажуулав. Ард түмнээс асуух, сөрөг хүчин, намуудтай зөвшилцөх замыг тэд сонгоогүй.
Найм дахь удаагийн УИХ-ын сонгууль болоход гурван сар гаруйн хугацаа үлдээд байна. Тиймээс “Сонгууль-Анализ” булангаар аймаг бүрийн сонгуулийн өнгө, сонгогдсон түшээдийг он цагийн дарааллаар нь хүргэж байна. Долоон удаагийн сонгууль болоход дорнодын сонгогчид АН-д нэг, МАН-д зургаан удаа итгэл үзүүлсэн. Мөн тус тойрогт төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн С.Зориг агсан нэр дэвшиж өрсөлдөж, гишүүнээр сонгогдож байв. Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж ч дорнодод өрсөлдөн, өвдөг шороодож байжээ.
Эрх чөлөөг хэрэгжүүлэгч нам, Эх орончдын нэгдсэн нам, Ард түмнээ хайрлая нам, Монгол хүний төлөө нам, Миний монгол нам, Ард түмний олонхийн засаглал нам, Гэр хорооллын хөгжлийн нам.... гээд үйл ажиллагааны чиглэлийг нь мэдэхгүй ч нэрнээсээ уянгалсан улс төрийн хүчний гишүүд ээ, коронавирусийн халдвараас урьдчилан сэргийлэх төр, засгийн шийдвэрийг ягштал дагаарай. Эх оронч үзэл эрүүл байхаас эхэлнэ шүү.
Сар шинийн өдрүүдэд ч Засгийн газар, төрийн албан хаагчид өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт ажиллан, гаргасан тогтоол, шийдвэрийнхээ хэрэгжилтэд хяналт тавьж, цаг үеийн нөхцөл байдлын талаарх мэдээллийг ард иргэддээ шуурхай хүргэж, зохих арга хэмжээг ч авч хэрэгжүүлж, төртэй улс гэдгээ түмэн олондоо мэдрүүллээ.
Хөргөгчин дээрээ стикертэй, хувцасаа индүүдэж дуусаад хөрөхийг нь хүлээж хөндөлдүүлж орхисон индүүтэй, дутуу нээсэн хөшигний цаадах цонхны тавцан дээр Ж.Пүрэвийн “Манан будан” роман, Милан Кундера “Тэвчихийн аргагүй хөнгөн оршихуй” зэрэг ном өрөөстэй. Манайх бас танайх шиг л айл...
“Эрдэнэт үйлдвэр”-ээс сүүлийн арваад жилд оффшорт гарсан их мөнгөний хэрэг хэмээх дуулиан өнгөрсөн 2019 оны аравдугаар сарын сүүлчээр дэгдсэн.
Оюутолгойн гэрээг магтахаасаа муулдаг хүн олон. Тэр гэрээг байгуулсан Ерөнхий сайд, Сангийн сайд хоёр л магтаж, хамгаалдаг. Харин бусад нь “…Муу гэрээ болсон” гэдэг юм. Үнэхээр ч монголчууд бид ордоо ашиглуулж, хувь эзэмшдэг атлаа тэрбум тэрбум ам.долларын өр төлөөд суудаг болсон.
Сошиал сүлжээний од, төрийн албаныхны “овгор” Загдаа гэдэг нэг этгээдтэй боллоо. Түүнийг хэн ч дийлдэггүй. Тэрээр камертай гар утсаар зэвсэглэж, хараалын голдуу үгээр “ярьдаг” ажээ.
Төр, засгаас шинэ коронавирусийн халдвар, дэгдэлтээс сэргийлж, урьдчилсан арга хэмжээ зөвлөмжийг олны сонор хүргэсээр байна. Өдөр бүр нүүр гараа савандан угааж, нус, цэрээ ил задгай хаяхгүй байж, амны хаалтаа зүүж, цагаан сараараа цахимаар амар мэндээ мэдэлцэж, айл хэсэхгүй байх нь иргэн бидний төрийн өмнө хүлээсэн үүрэг.
Төрийн хүрээнд томилох хүн дээрээ тохиролцож чаддаггүй, улс төрийн ашиг сонирхол бүхий шахааны хүмүүс орж ирдэг учраас томилгоо гацдаг гэх яриа бий. Энэ ч үнэний ортой.
З.Энхболд “Сонгууль болох гээд байдаг. Би амиа бодмоор байна. Аль нэг тойргийг сонгож бэлтгэл хийнэ. Хэдийгээр би улс төрийн албан тушаалаа өгөхгүйгээр сонгуульд нэр дэвшиж болох байсан ч надтай холбоотой худал мэдээлэл гараад байгаа учраас Ерөнхийлөгч намайг сонгуульдаа бэлд гэсэн” хэмээв.
Мансууруулах бодисоос Монголоо яаж аврах вэ гэдэг асуудал хоолойд тулж ирснээс хойш олон жил улирлаа. Товчхондоо бол Үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөөд удаж байгаа хар тамхины аюулаас тусгаар тогтнолоо хамгаалах “дайн” өрнөх хэмжээнд хэдийнэ хүрсэн.
2020 оны УИХ-ын сонгуулийг олон мандаттай томсгосон тойргоор явуулахаар баталсан. Тиймээс ч УИХ-ын сонгуууль 29 тойрог, 76 мандаттайгаар явагдана. Сонгуулийн тойрог, мандатыг зураглахдаа нийслэлийн мандатыг хасч, эрх баригч нийслэлээс дөлж, хүчин орон нутагт хүч тавьсан гэж сөрөг хүчин шүүмжилж байгаа. Гэхдээ аль ч сонгуулийн үед нийслэлийн сонгогчдын санал жин дарж, улс төрийн намууд энэ хэрээр хотын сонгогчид руу анхаарлаа хандуулсаар ирсэн. Ямартай ч МАН эрх барьж байх үед мэдэгдэхүйц үр дүнгээ өгсөн ажлын нэг нь сайжруулсан шахмал түлшийг нэвтрүүлж, агаарын бохирдлыг бууруулсан “гавьяа”-тай. Энэ ч утгаараа МАН нийслэлээс “нүүр бууруулах” үндэслэлгүй.