2016 оны сонгуулийн дараа МАН-ын 65-ын бүлэг 32:33-аар хуваагдсан. Өнөөдрийг хүртэл 32-ын бүлэг буюу өмнөх дарга М.Энхболдын талд байсан гишүүдийн олонхи нь У.Хүрэлсүхэд “дагаар” орчихсон. Зарим гишүүнийх нь хоёр жилийн өмнө хэлж байсан хатуу ширүүн шүүмжлэл өнөөдөр нялуунаас нялуун магтаалаар солигдсоныг та бид өнгөрсөн долоо хоногт харсан.
Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр Ерөнхий сайд танхимаа өөрөө бүрдүүлэх эрхтэй, УИХ-аас хамааралгүй болсон ч улс төрийн өнөөдрийн нөхцөлд Ерөнхийлөгчтэй албан зөвшилцөл хийхээс гадна улс төрийн тохиролцоонд хүрэх шаардлага тулсан.
2020 оны УИХ-ын ээлжит сонгуулийн үр дүнгээр хамгийн олон санал авсан нэр дэвшигчид УИХ-ын гишүүний үнэмлэхээ гардан авлаа. Сонгуулийн үр дүнгээр МАН 62, АН 11, “Зөв элекотрат” эвсэл, “Та бидний эвсэл”, бие даагч тус бүр нэг суудал авсан бүрэлдэхүүнтэйгээр ирэх парламент бүрэн эрхээ хэрэгжүүлнэ.
Унаач хүүхэд наадмын өмнөх, сунгаа, үсэргээнд унаж, хөнгөн бэртэл авахад шорвог хар цайгаар шавшаад гайгүй болчихно доо гэж үл тоох, унаач хүүхэд, уяач хоёр. Морь унаж түрүүлэх гэсэн хүүхдийн их хүсэл, морио уяж цоллуулахыг хүссэн уяачийн хүсэл мориноос унахыг тоохгүй. Харин ч хатуужиж эр хүн болж байгаа нь энэ гэж муйхарлана.
Мэдээж хэрэг, МАН-ын дарга У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд болно. Я.Содбаатар, Д.Оюунхорол, Ө.Энхтүвшин, Ж.Энхбаяр нар шинэ Засгийн газарт заавал орно гээд зүтгэчихнэ. Нэр дэвшилгүй үлдсэн тохироо нь тэр. Нэр дэвшээд унасан ч У.Хүрэлсүхийн хувьд хөөгөөд явуулж болохооргүй Ц.Нямдоржийг, Н.Цэрэнбатыг яах вэ гэдэг асуудал бас бий. Тэд “...Би сайдаараа үлдье” гээд суучихвал бас л хэцүү.
Найм дахь удаагийн УИХ-ын ээлжит сонгуулийн санал хураалт явагдаж өндөрлөлөө. Энэ удаагийн УИХ-ын сонгуулиар 14 нам, эвсэл болон 121 бие даагч нийтдээ 606 нэр дэвшигч өрсөлдсөн түүхэн онцлогтой. Тэр дундаа 121 бие даан нэр дэвшигчид өрсөлдсөнийг сонгуулийн үр дүн, парламентын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах магадлалтай гэсэн таамаглал байлаа. Харин сонгуулийн урьдчилсан дүнгээр МАН 62, АН 11, “Зөв элекотрат” эвсэл 1, “Та бидний эвсэл” 1, бие даагч 1 суудал аваад байна.
Сонгогч саналаа тэмдэглэсэн тухай баримтжуулж зураг авах, дүрс бичлэг хийх, шууд дамжуулах үйлдлийг хуулиараа хориглодог. Хэрвээ хориглосон заалтуудыг зөрчвөл Зөрчлийн тухай хуулиар иргэнийг 10 сая төгрөгөөр торгох хуулийн зохицуулалттай.
Залуучууд саналаа өгнө гэснээс урд орой ажлаа тараад харих замдаа үеийн хэдэн нөхөдтэйгээ таарч, хэсэг “буу” халав. Яалтчгүй сонгуулийн тухай яриа дэлгэлээ. Ихэнх нь саналаа өгнө гэж байхад хэдэн нөхдийн дунд “эсэргүү” нэг нөхөр байдаг ёсоор нэг маань саналаа өгөхгүй гэж гэдийв. Ирээдүйнхээ төлөө сонгуулиа өгөх хэрэгтэй гэхэд, “Харин найз нь сонголтоо хийгээгүй ээ”, очоод судалж байгаад саналаа өгөхөөс гэлээ. Ингээд бид найзыгаа санал өгч, сонголт хийлгэх болсондоо сэтгэл өег тарцгаасан.
“Ковид-19”-өөс шалтгаалан хөгжилтэй орнуудын эдийн засаг Дэлхийн II дайнаас хойших хамгийн гүн хямралтай нүүр тулах хүлээлттэй байгаа бол хөгжиж буй орнуудын эдийн засаг сүүлийн 60 жилийн хугацаанд анх удаагаа агшихаар байгааг онцолсон байна. Мөн хөгжиж буй орнуудын 70-100 орчим сая хүн нэн ядууралд өртөж, дэлхийн нэг хүнд ногдох орлогын хэмжээ 3.6 хувиар буурна гэж тооцоолжээ. Дэлхийн улс орнуудын 90 хувь орчимд нэг хүнд ногдох ДНБ буурах төсөөлөлтэй байгаа бөгөөд энэ нь 1870 оноос хойш хамгийн өргөн хүрээг хамарсан эдийн засгийн уналтыг бий болгохоор байна. Хэрэв сөрөг нөхцөл байдал үргэлжилбэл эдийн засгийн төлөв суурь төсөөллөөс муудаж, дэлхийн эдийн засаг 2020 онд найм хүртэлx хувиар, хөгжиж буй орнуудын эдийн засаг тав хүртэлx хувиар агшиж болзошгүйг анхаарууллаа.
Цагдан хоригдсон нэр дэвшигч нарт шүүх хууль зөрчсөн үйлдэл гаргасан. Хараат бус шүүх засаглал хэнд үйлчлээд байна вэ? Цаашлаад шүүхийн шийдвэрээр өрсөлдөгчөө хавчдаг жишиг тогтох вий гэсэн айдас нийгэмд бий боллоо.
сонгуулийн дараагаар МАН, АН-ын аль нь олонхи болохоос У.Хүрэлсүх, С.Эрдэнэ хоёрын нэгэн нь Ерөнхий сайдаар томилогдож, нөгөө намын даргын албан тушаалаасаа огцрох хувь тавилангийн дэнс хүлээж байгаа.
С.Эрдэнийн хувьд намын удирдлага хяналтаа бүрэн алдсан, өөрийн хүргэнээс өгсүүлээд ойрын хүмүүсээ дэвшүүлэх боломжгүй болж шахагдсан дүр зураг харагдаж байгаа юм. Маш товчхон базаад хэлбэл Ардчилсан намын шинэчлэл гэх зүйл худал, нэр төдий хоосон зүйл байсныг УИХ-д нэр дэвшигчдийнх нь жагсаалт харууллаа.
Ийнхүү парламентын гаднах МАН-ын дарга У.Хүрэлсүхээр удирдуулж, Г.Занданшатараар даргалуулан, Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын "нөлөө"-нд байсан долоо дахь удаагийн төрийн эрх барих дээд байгууллага Улсын Их Хурал өнөөдөр отгон чуулганаа завсарлуулж байна.
“Хар жагсаалт”-ын хариуцлагыг үүрэх хүн байж л таарна. “Миний буруу” гэж хэлэх нэг ч хүн байдаггүй нь өнөөгийн монголчуудын зан. Харин сонгуулийн өмнөхөн үед таарсан болохоор хариуцлагыг үүрье гэхийнхээ оронд “Би хар жагсаалт”-аас Монголоо татаж гаргана гэж хашгирцгаах байх даа. Дотоодынхоо асуудлаас бол элдэв арга хэрэглээд гарчихдаг бол “хар жагсаалт”-аас харин тийм амар гарчихна гэдэг юу л бол...
Дарга нар “Төрийн албаны мерит зарчим” гэдэг үгийг хамгийн их давтах дуртай.
УИХ-ын ээлжит сонгуульд нам, эвслүүд нэр дэвшигчээ тодруулахаар өргөдөл, бичиг баримтыг хүлээн авч байна. УИХ-ын сонгуулийн хуулийн 29.1-т “Сонгуульд оролцохоор бүртгүүлсэн нам, эвсэл санал авах өдрөөс 45 хоногийн өмнө нэр дэвшүүлэх ажиллагааг эхлүүлж, долоо хоногийн дотор дуусгавар болгоно” гэсэн заалттай. Энэ удаагийн сонгуульд 15 нам, 4 эвсэл өрсөлдөхөөр СЕХ-ноос батламжаа гардаж аваад байгаа бол 208 бие даан нэр дэвшигч бүртгүүлээд байгаа.
Хууль хяналтын байгууллага эдгээрийг хэрхэн тодорхойлж байгааг мэдэхгүй. Гэхдээ хохирогч нь ч, хохирол нь ч бүгдийн нүдэн дээр ил болоод удлаа.
FATF болон Европын Холбооны “саарал”, “хар” жагсаалтад бичүүлдэг хэд хэдэн үндэслэлийн нэг нь хар тамхи болдог. Учир нь хар тамхины худалдаа, хэрэглээ нь процессоороо терроризмыг санхүүжүүлж, дээр дурдсанчлан татварын гэмт хэрэг, шударга бус өрсөлдөөний эрсдлийг бий болгодог.
Мөнгө угаах гэмт хэрэгтэй олигтой тэмцэж чаддаггүй улс орнуудыг энэ жагсаалтад манай улс багтсан нь санхүүгийн сахилга бат ямар төвшинд байгааг төвөггүй харууллаа.
Энэ удаагийн сонгуульд 15 нам, 4 эвсэл өрсөлдөхөөр СЕХ-ноос батламжаа гардаж авсан бол 208 бие даан нэр дэвшигч бүртгүүлээд байгаа. МАН энэ сарын 15, 16-ны өдрүүдэд бага хурлаа хийх бол АН энэ сарын 15-нд ҮБХ-ны хурлаа хийж нэр дэвшигчээ тодруулахаар товлоод байна.