Бидний ярилцагч Макс Жонсон нь бизнесийн сургуулиа дүүргэснийхээ дараа Европоос илүү Ази, тэр дундаа БНХАУ-ын зах зээлийг сонирхож, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр түлхүү ажиллаж ирсэн түүхтэй нэгэн аж. Тэрбээр монголд өмнө нь хэд хэдэн удаа аялахаар ирж, онгон дагшин байгаль, бизнес хөгжүүлж болох зах зээлийн урсгалд нь татагдсан хэмээн онцолсон юм.
МУУГЗ Д.Төртогтох “Монгол Улсад байх хамгийн их сийлбэртэй бүтээн байгуулалт Хуримын ордон. Харин тун удахгүй хамгийн их угалз, сийлбэртэй бүтээн байгуулалтаар “Их хуралдай” цогцолбор нэрлэгдэнэ” хэмээсэн юм.
Үндсэн хуулийн 6.2 дугаар зүйлд “Монгол Улсын иргэдэд өмчлүүлснээс бусад газар, түүнчлэн газрын хэвлий, түүний баялаг, ой, усны нөөц, ан амьтан төрийн нийтийн өмч мөн" гэж заасан.
УИХ-ын 2020 оны ээлжит сонгууль өнгөрөөд ердөө хоёр сар болж байна. Энэ сонгуулиар МАН үнэмлэхүй ялалт байгуулж, МАН-ын дарга У.Хүрэлсүх тасархай оноо авч байв. Зарим ажиглагчид “...У.Хүрэлсүхийн нэр хүндээр МАН ялалт байгууллаа” гэх дүгнэлтийг ч хийж байсан юм.
Хөвсгөл нуурын эрэг орчимд үйл ажиллагаа явуулж буй амралтын газрууд ундны усаа далайгаас урт цагаан хоолойгоор соруулж авч ашигладаг. Энэ хоолойн хажууханд аялагчид хувцастайгаа усанд орж харагдсан. Мөн зарим эмэгтэй шампунь, саван ашиглаж нууран дунд үсээ угаадаг тухай нутгийн иргэд ярьж байлаа. Цаашлаад дэлхийн цэвэр усны хоёр хувийг хангадаг цэнгэг нуурын захад жишим ч үгүй ил задгай бие засах эрээ цээргүй хүмүүс ч ирдэг гэнэ.
“Төр засгийн зүгээс гадны хөрөнгө оруулагчдыг дэмжинэ, эрх ашгийг нь хамгаална, асуудлыг нь шийдэж өгнө” гэх ерөнхий агуулгаар сайхан зүйлс ярьдаг. Бүр Ж.Эрдэнэбатын тэргүүлсэн Засгийн газрын үед ЗГХЭГ-ын дарга асан Г.Занданшатараар ахлуулсан “Гадны хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах зөвлөл” хүртэл байгуулагдаж байв. Гэтэл яг ачир дээрээ манайх шиг төрд ажиллагсад нь дотоодын хувийн хэвшлүүдтэйгээ нийлж байгаад, хөрөнгө оруулагчдыг шаварт хутгачихдаг, хэрэгт тохчихдог, их хэмжээний хохирол учруулчихаад зүгээр л хаячихдаг “бүдүүлэг” төрлийн улс ховор. Хөшигний ард чухам хаашаа хандахаа мэдэхээ байчихсан, олон арван сая ам.доллараа дотоодын бүлэглэлүүдэд схемчлэн хулхидуулчихсан гадны хөрөнгө оруулагчдын өчнөөн кэйс яригддаг.
Калифорнийн Беверли Хиллс, Нью-Йоркийн Тавдугаар өргөн чөлөө, Сөүлийн Ганнам дүүрэг гээд дэлхийд зартай өндөр өртөгтэй амьдардаг газрууд бий. Ганнамд манай нэг сайд гурвын гурван орон сууцтай гэх мэдээлэл 2020 оны долдугаар сарын 24-нд нийтлэгджээ. Монголоор нэг шуугилаа.
“Эрдэнэт” үйлдвэрийг барьцаанд тавьж, Африкийн Стандарт банкнаас их хэмжээний зээл авсан “Жаст”-ын захирал асан Ш.Батхүү нарын зургаан хүнд холбогдох эрүүгийн хэргийг Монголын шүүх долоон жил шүүж байна.
"Би боодог худалдаж авсан” гэдэг ч энэ нь таныг торгуулиас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй. Та тарваганы боодог худалдаж авбал таныг таван тэрбум төгрөгийн торгууль хүлээж байгаа гэдгийг ухамсарлах хэрэгтэй. Худалдаж авсан бол хууль бус үйлдэл биш гэж ойлгож болохгүй.
Хурд хэтрүүлдэг сагсуу жолооч, согтуугаар жолооны ард суудаг хариуцлагагүй жолооч, нойрмоглосон ч гүрийгээд л явдаг хэнэггүй жолооч...Ийм “гурван” жолоочийн балгаар жилд 500 гаруй хүн зам тээврийн ослоор хорвоог орхидог байна.
“Шувуунаас өөр сүүдэр тусгах зүйлгүй онгон дагшин байгальтай, далай ээжийн хөвөөнд тоглож өслөө шүү дээ” хэмээн Х.Сандагдорж гуай санаа алдана. Тэр Хөвсгөл аймгийн Хатгал тосгон, Жанхайн эрэгт үе дамжин амьдарч буй уугуул иргэн, ахмад дайчин хүн. Түүний хань Л.Сүрэн гуай мөн л Тойлогтод төрж өссөн. Тэд 65 жил далайнхаа хөвөөнд нутаглаж суугаа буурлууд. Хэдэн үеэрээ энд л нутаглаж ирсэн хөгшид өнөөдөр “Хэзээ хөөгдөх бол” гэхээс баахан айх болжээ. Учир нь тэдэнд БОАЖЯ-наас олгосон газрын гэрчилгээ үгүй.
Хөдөллөө. Хүслийн хад орлоо. Буцаж ирээд зорчигчдоо буулгалаа. Нэг хүний 20-40 мянган төгрөг. Амархан мөнгө олж болох боломжийн бизнес мэт. Гэвч аливаа бүхэн харагдаж буй шигээ тийм ч хялбар биш.
Монголын шүүх АНУ-д долоон хаустай экс Ерөнхий сайдын хэргийг өнгөрсөн долоо хоногт хэлэлцэж дуусав. Үргэлжлүүлээд Солонгосын Ганнам дүүрэгт гурван байртай бас нэг сайд хэл ам таталснаар энэ долоо хоног эхэлж байна. Ерөнхий сайд С.Баярын хувьд шүүхийн шийдвэр нэгэнт гарч хөрөнгийг нь хураахаар болсон. Харин Солонгосын баячуудын хороололд гурван байртай сайд хэн бэ. Сая шинээр томилогдсон уу, өмнө нь сайдаар ажиллаж байсан нэгэн үү. Хэрэв шинэ сайд бол хөрөнгө орлогын мэдүүлэгтээ мэдүүлсэн, эсэх. Эх сурвалж нь юу болох талаар эрэл сурал өрнөж байна. Хэн болох нь удахгүй тодорхой болох биз ээ.
Өрхүүдийн 12 хувь ажлын байргүй болжээ. Өрхүүдийн 7 хувь нь ХАА-н бус бизнесээ хаахад хүрсэн байна. Тэрчлэн өрхүүдийн 64 хувь нь хүнсний гол бүтээгдэхүүнүүдийн үнэ нэмэгдсэнийг дурджээ.
Ардчиллын удирдагч С.Зориг алуурчдын гарт амиа алдсанаас хойш 22 жил өнгөрчээ. Аймшигт хэргийг илрүүлж чадалгүй манай улс 22 жилийг үдэж байна.
Засгийн газрын өчигдрийн хуралдаанаар дэд сайдуудыг томилсон. Дэд сайдуудын товч танилцуулгыг хүргэе.
АН дарга хайж байгаа. Гэхдээ З.Энхболд шиг бол хэрэггүй. Н.Алтанхуяг байвал уг нь зүгээр. Чих зөөлөн тул ноолж байхад аятайхан. Гэвч тэр бие даагч болчихсон тул хадаг барих нь ичгэвтэр. Уг нь С.Эрдэнэ АН-ын УИХ дахь есөн суудлыг 11 болгосон, “Вант улс”-тай, бат цайзтай, шилэн ордонтой. Гэвч тэр АН-ын үндсэн гишүүдийг жийж, ардчилсан хүчнүүдийг сарниулж, өөрийн хүмүүсээр баг бүрдүүлсэн. Тиймдээ ч АН-ыг ялагдалд хүргэсэн учраас ял асуух болохоос ямба эдлүүлж болохгүй. Гэхдээ яг түүн шиг шилэн ордонтой бас “Хэмжээгүй эрхт хаан” шиг дарга тэдэнд хэрэгтэй байна.
Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын гишүүд Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтийн дагуу тангарагаа өргөж, батламжаа гардаад байна. Одоо сайд нар тамга солилцох ажиллагаа явагдаж байгаа. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн танхим 14 яам, 17 сайдаас бүрдэж байгаа.
Ерөнхий сайд Ерөнхийлөгчийн саналыг Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүндээ тусгалгүйгээр өөрийн хувилбараар УИХ-д өргөн барьж, хэлэлцүүлэн батлууллаа. Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүнээ батлуулсан Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх эдүгээ сайд нарын томилгоогоо хийж, Ерөнхийлөгч, УИХ-д танилцуулан, УИХ-д тангараг өргүүлэх юм. Үндсэн хуульд оруулсан өөрчлөлтөөр Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын дөрвөөс илүүгүй гишүүн давхар дээлтэй байж болно. Нэгэнтээ Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүнд Ерөнхийлөгчийн санал тусгагдаагүй ч сайд нарын томилгоон дээр тохироо бүрдэнэ гэж ажиглагчид үзэж байна.
2016 оны сонгуулийн дараа МАН-ын 65-ын бүлэг 32:33-аар хуваагдсан. Өнөөдрийг хүртэл 32-ын бүлэг буюу өмнөх дарга М.Энхболдын талд байсан гишүүдийн олонхи нь У.Хүрэлсүхэд “дагаар” орчихсон. Зарим гишүүнийх нь хоёр жилийн өмнө хэлж байсан хатуу ширүүн шүүмжлэл өнөөдөр нялуунаас нялуун магтаалаар солигдсоныг та бид өнгөрсөн долоо хоногт харсан.