“Компани алдагдалгүй болж, 800 тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилласан учраас 2018 оны төгсгөл гэхэд иргэдэд 1072 хувьцааны ногдол ашиг тараана” хэмээн Эрдэнэс Тавантолгой ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Б.Ганхуяг хэвлэлийнхний өмнө аархаж суусан цаг саяхан. Гэвч цаг хугацаа улирч, аль хэдийнэ 2019 оны эхний улирал дууслаа, нөгөө домог мөн л “амилсангүй”.
Голдуу ажин түжин байдаг АТГ, прокурор, шүүхийн байгууллагынхан хөл хөдөлгөөн ихтэй, “айдас хүйдэс”-тэйгээр дөрөвдүгээр сарыг угтлаа. Шүүгчийн эрхзүйн байдлын тухай болон дагалдах Прокурорын тухай, Авлигын эсрэг тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийг ҮАБЗ-ийн тэргүүн, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ажил хэрэг болгон хэрэгжүүлж байна.
Ах арвин их туршлагатай, гэхдээ мэргэшсэн үнэмэлэхгүй. Харин хүү туршлага үгүй ч үнэмлэх нь бий. Энэ хоёрын хэн нь мэргэшсэн жолооч вэ?
Ямартай ч УИХ-ын ээлжит бус чуулган эрх баригчдын бэлтгэсэн сценарийн дагуу явагдаж өндөрлөх нь. Гэхдээ иргэд олон нийт тээр жилийн сонгуулиар эрх баригчдийн амласан амлалт, энэ парламентаас төрсөн тэрбумтан ЖДҮ-чдээс хариуцлага нэхэхээ мартаагүй байгааг сануулсаар байх болно.
Харамсалтай нь энэ хэргийг өнгөрсөн хугацаанд явж ирсэн “жам”-аар нь улстөржүүлэх явдал ажиглагдсаар байна. Энэ маш ноцтой асуудал юм. С.Зоригийг хөнөөсөн хэргийн энэ удаагийн “шинэ нөхцөл байдал”-д улстөрчид хэтэрхий хутгалдаж байна.
"Торгуулийн хэмжээ хэтэрхий их байна. Татвар төлөгчдөө хайрлахгүйгээр улс орны хөгжил явахгүй. Татвар төлдөггүй хүмүүс татвар төлөгч нарын зовлонг ойлгохгүй Бизнес хийж байгаа хүн санаатай хор хохирлоор явна гэж байхгүй."
Ихэнхи залуусын мөрөөдөл гадаад л явах аж. Дөнгөж арван жилийн сурагчид “Тэнд амьдрал бий, харин Монголд ирээдүй алга” хэмээн хэдий нь амьдрал үзсэн “толгой” шиг ярих нь хэцүү. Өнөөдрийн нийгэм тэдэнд эх орноосоо дайжих бодлыг дэндүү эрт суулгасан гэлтэй...
Үүнээс хойш удалгүй хүн амины хэргээр ял эдэлж байсан Ц.Амгаланбаатар, баривчлагдаж ирсэн Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ нар С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн болж таарсан.
Өнөөх ширээн дээрх тал кимбабыг тэр охиндоо үлдээжээ. Харин талын талыг нь дүү нь эгчдээ үлдээнэ. Тэгээд л манай гурав дахиад өглөөг угтана. Аавд нь тэргэнцэртэй ч тэнгэрт нисэх хүсэл нь, тэгээд хүч нь байна.
Улсын дээд шүүхэд бүртгүүлснээр тухайн намын “мэндэлсэн өдөр”-ийг тооцдогоос бус мөрөөдсөн цаг хугацаанаас нь үүсгэн байгуулсанд тооцдоггүй, парламентат засаглалтай улс гэдгийг эрхэм гишүүд мэднэ л дээ. Тэгээд ч гишүүд нэг намаас нөгөө намд элсэх, шинээр үүсгэн байгуулсан улс төрийн хүчнийг тэргүүлэх үзэгдэл өмнөх парламентын үед ч байсан.
Нүүрс тээврийн замд дунджаар тооцвол өдөрт 4-5, 1 сард 125 орчим осол гарч, сар бүр 1 хүний амь нас хохирдог бөгөөд 2010-2018 онд Гашуун сухайтын нүүрс тээврийн замд гарсан ослын улмаас 50 гаруй хүний алтан амь үрэгдсэн гэх харамсалтай судалгаа бий.
Хэрвээ энэ удаад ЖДҮХС-гийн асуудалд холбогдсон дараагийн гишүүдийг бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх саналыг прокурор өргөн баривал УИХ хүлээж авах уу гэдэг олны анхаарлын төвд байна. Ер нь гишүүд бүрэн эрхэндээ сэв халдаах дургүй.
“Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувьтай холбоотой дуулианы хажуугаар 51 хувьтай холбоотой шүүхийн хэлэлцүүлэг болж, асуудал нь чимээгүйхэн прокурорт буцлаа.
ЗГХЭГ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ бусадтай хэлэлцэх замаар бус бие даан хэрэгжүүлэх өнцгөөс асуудалд ханддаг гэмтэй. УИХ-ын гишүүн байхдаа М.Энхболдыг УИХ-ын даргаас чөлөөлөх асуудалд түмний нэр барьж, тулган шаардаж байсан бол эдүгээ төрийн нэр барьж тогтоол, шийдвэрийг биечлэн хэрэгжүүлж байгаагаар үүнийг гэрчилнэ. Мэдээж, Ерөнхий сайдын үүрэг болгосны дагуу.
ҮАБЗ-ийн гурван гишүүн энэ удаад эв санааны нэгдэлтэй байгааг хэн хүнгүй мэднэ. Өнөөдрийн УИХ-ын дарга Г.Занданшатарын тухайд нам, төрийн ивээл дор “ногоон гэрэл”-ээр сонгогдсон. Харин ҮАБЗ-д тогтсон “эв санааны нэгдэл”-ийг бус эрх баригч хүчний үйл ажиллагааг Хэнтийн сонгууль дүгнэнэ.
Ямартай ч хаврын улс төр хуулийн салбарын “халуун” томилгоогоор эхлэх нь. Энэ халаа сэлгээ улс төр болоод хуулийн салбарт ямар өөрчлөлт авчрах бол. 60 тэрбумаас эхлээд “Эрдэнэт”-ийн 49, 51 хувь, ЖДҮ гэхчлэн нийгмийг бухимдуулсан олон асуудал хууль үйлчилдэг болох хүлээлт бий.
Хамгийн хайртай хүнээ хамгийн ихээр гомдоодог, хачин шүү энэ хорвоо. Хайртай гэж хэлж түвдэхгүй атлаа уурлахдаа хачин их яарна, хэцүү шүү, хүний араншин.
Ирэх өдрүүдэд эрх баригчдыг Хэнтийн нөхөн сонгуулийн хүндхэн даваа хүлээж байгаа. МАН-ын дарга У.Хүрэлсүхийн төрсөн нутагт болох Хэнтийн нөхөн сонгуулиар эрх баригчдын үйл ажиллагаанд эхний дүнг тавьж, 2020 оны сонгуулийн өнгийг нь тодорхойлно.
ЗГХЭГ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг худалдан авах санхүүжилтийн 72.4 хувийг төрөөс гаргасан.” гэсэн бол “Монголиан коппер корпорэйшн” компанийн гүйцэтгэх захирал Ц.Пүрэвтүвшин “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг худалдаж авахдаа төрөөс нэг ч төгрөг аваагүй” гэж мэдээлсэн.
Нийслэл хотын удирдлагууд бүрэн томилогдлоо. Тиймээс шийдэлгүй байгаа асуудлуудад хариуцлага нэхэх “эзэн”-тэй, хандах албан тушаалтай болсон нь сайшаалтай. Нийслэлийн утааг арилгах, түгжрэлийг бууруулахаас ажлаа эхлүүлнэ гэж нийслэлийн удирдлагууд улиг болсон жижүүрийн үгийг давтаж байна лээ. НИТХ-ын дарга байхдаа шийдлээ олоогүй ажлаа нийслэлийн Засаг дарга болоод хэрэгжүүлнэ гэж найдалтгүй.