Хүрээний бузрыг ухвал далай, далай гэдэгчлэн хуулийнхан Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар руу өндийвөл хоосон гарахгүй нь тодорхой байна. Иргэдийн эрүүл мэнд, амь насаар дэнчин тавьж авдаг эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийн хөрөнгийг хэрхэн захиран зарцуулж буйд хяналт шалгалт хийх цаг нь болжээ.
МАН-ын дүрэм, Д.Амарбаясгалангийн хэлсэн үг хэрэгждэг байсан бол өдийд Хөгжлийн банкны зээлтэй нэр холбогдсон МАН-ынхан шалгуулж, нэрээ цэвэрлэх нь цэвэрлэж, ялаа эдлэх нь эдлэх байлаа. Тайлбар авч байгаа нэрээр цаг хожиж, асуудал намжихыг хүлээхийн оронд намын дүрмээ хэрэгжүүлэх алхам хийсэн бол МАН-д нэмэх оноо болох байв. Харамсалтай нь эрх баригч МАН-ын дүрэм ч, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Амарбаясгалангийн үг ч хий хоосон, хэнд ч хэрэггүй сүржигнэл аж.
Улаанбаатар төмөр замынхан рэйлбусын талаар ярих байтугай сонсохыг ч хүсэхгүй байна. Тэдний хариулт “Засвартай байгаа” гэсэн хоёрхон үгээс цааш хэтэрсэнгүй. Юу нь эвдэрсэн, хэзээ ашиглалтад орох тухай мэдээлэл өгөх хүн байсангүй. Тэгэхээр түгжрэл шийдэх өнөөх унаа маань эвдэрчихсэн, хаа нэгтээ зогсоо бололтой.
Дарханы Засаг дарга Б.Азжаргал аймагтаа худалдааны гудамж байгуулахаа мэдэгджээ. Тэнд хэн бүхэн гудамжны худалдаа эрхэлж, гудамжны хоол хийгээд зарж борлуулж болно. Ногоон байгууламж эвдэхгүй байх, хог хаягдлаа бүрэн цэвэрлэх, хүнсний аюулгүй байдлыг бүрэн хангах гэсэн гуравхан шаардлага тавих гэнэ.
Хамгийн мундаг нь мэдээж эрх баригч Монгол Ардын Нам байж таарна. Гэхдээ энэ нь чамбайхан агаад нүнжигтэйхэн бэлдэнэ гэсэн болохоос биш баараггүй ялна гэсэн үг биш. Ард түмэн бас уйддаг юм. Уйдахаараа зүгээр л очоод эсрэг намыг дугуйлчихдаг юм. Бас өрөвч гэдгийг нь яана. Ардчилсан нам хэдэн жил хаяа хатавчинд цагираглав даа, эвий эвий.
Энэ өдрүүдэд БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллах монгол залуусыг бүртгэж байна. Солонгос хэлний түвшин тогтоох шалгалтын системд 2200 хүн бүртгээд, өчигдөр 18.00 цагт хаагдлаа. Харин өнөөдөр бүртгүүлж чадаагүй олон олон залуус ХХҮЕГ-т цуглаж, бүртгэлийн систем маргаантай байгаа талаар гомдоллож байна.
Улс орны эдийн засгийн нөхцөл байдал, ард иргэдийн амьдрал амаргүй байна. УИХ-ын гишүүн, Үйлдвэржилтийн бодлогын байнгын хорооны дарга Б.Чойжилсүрэнгийн хэлснээр Монгол Улс хямралын өмнөх үед тулж ирээд байна. Хямралыг сөрөх үү, хямрал руу унах уу гэдэг сонголттой тулсан гэсэн үг. Хямрал руу унахгүйн тулд тэвчиж болох бүх зардлыг танах учиртай. Тиймдээ ч УИХ-ын дарга “Хэмнэлтийг өөрсдөөсөө эхлүүлье” уриалгыг дэвшүүлсэн биз. Харин одоо хэлсэндээ хүрэх эсэхийг нь харах л үлдлээ.
“Алсын Хараа-2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн хөтөлбөрт дундаж давхаргыг зузаатгах зорилго бий. Бүр чинээлэг дундаж давхарга зонхилсон нийгмийг бий болгох тухай тусгасан. Өнөөдрийн нөхцөл байдлаас харвал энэ зорилго мөн л цаасан дээр үлдэх нь тодорхой. Дундаж давхарга зонхилох биш өнөөдрийн дундаж давхаргынхан ядуурлын түвшин руу унаж, эргэж сэхэхгүйгээр живэх нөхцөл байдалд орчихоод байхад төрийн өндөр сэнтийгээс хэмнэлт хий хэмээн хэлэх нь хэр зохимжтой вэ.
Азийн хөгжлийн банк зээлийн зориулалтаа өөрчлөхгүй гэнэ. Анхнаас нь малын хашаанд бус эрчим хүчний салбартаа хөрөнгө татах ёстой биш үү. Эрчим хүчний салбар хэзээ мөдгүй дэлбэрэхдээ тулж, арай ядан ажиллаж байгааг үе үеийн Засгийн газар мэдэхийн дээдээр мэддэг. Өөрөөр хэлбэл гадны хөрөнгө оруулалт, зээл, тусламжийн судалгаа эхэлсэн цагаас эрчим хүчний салбар руу чиглүүлэх боломжтой гэсэн үг.
Нийслэлд хуваарилсан 420 тэрбумаасаа багахан хэсгийг нь энэхүү ЗОГСООЛ санаачлагад зарцуулж өгөөч. Зайлшгүй тавих автозамаа тавина л биз. Зэрэгцүүлээд энэ жил хотын төвийн барилга байшин, албан газрууд, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгүүдийн хэрэггүй хашаа хороонуудаа буулгаад, задлаад явган зам, дугуйн зам тавиад, зүлэг мод тариад өгөөч. Бид машинаа тавиад алхая.
Хүний, өөрийн хүн бүхний энэ хайр энэрэл эцэстээ зарим охидыг уян зөөлөн сэтгэлтэй, эмзэг турьхан эмэгтэй биш энэрэх сэтгэлгүй адгуус болгон хувиргадаг байх нь. Хайр энэрэлд хариу барьдаггүй, хүнээс зөвхөн авдаг, өгөхийг мэддэггүй. Бодож тунгаадаггүй, гэмших сэтгэлгүй, хүн чанаргүй, хүний өвдөлт, зовлонгоор зугаацдаг. Ийм л хүн сургийг бий болгож.
АНУ, Япон, Канад, Герман гээд улс орнууд ар араасаа Орост хориг тавьж байна. Цааш үргэлжилсээр байвал нийгэм, эдийн засгийн чамгүй хохирол амсах нь мэдээж. Харин тэр хохирол Монголд хэрхэн нөлөөлөх нь бидний санаа зовох асуудал. Наанадаж л шатахууны үнийн асуудал бидний толгойны өвчин болох нь тодорхой болж байна.
Төрийн тэргүүний суудлаас эхлээд УИХ, Засгийн газрын танхимыг дүүргэсэн МАН-аас ард түмэн ихийг хүлээж буй. Тэр дундаа шударга бус байдалтай хийх тэмцлийг илүү чухалчилж, хэдийнэ бохирдож, шавар шавхайтайгаа хутгалдсан төрийг хэрхэн цэвэрлэхийг иргэд анхааралтай харж, ажиглаж байгаа. Ард түмний энэ хүлээлтийг МАН улс төрийн тоглоомондоо ч чамгүй сайн ашиглаж байна
Хөгжлийн банкны экс удирдлагууд бараг бүгд өнөөдөр шүүхэд дуудагдлаа. Тэд ар араасаа шүүхээс цагдан хоригдох шийдвэр сонсоод гарч ирж байна. Тэднийг эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа ашиглан бусдад давуу байдал бий болгосон байж болзошгүй хэргээр АТГ-аас шалгаж, цагдан хорих саналаа шүүхэд хүргүүлснээр энэ үйл явц өрнөж байна.
Учир нь энэ банкнаас ихэвчлэн эрх мэдэлтнүүд, тэдний хамаарал бүхий компаниуд зээл авч, түүнийгээ төлөхгүй байгаа. Тэдний нэрс ч эхнээсээ тодорч, хэвлэлийн хуудсанд бичигдээд эхэлсэн. Өрөө төл, зээлээ төл гэж цоллуулж буй улстөрчид, эрх мэдэлтнүүд Хөгжлийн банкинд дарамт шахалт үзүүлсэн байж болзошгүйг дээрх мэдэгдлийн сүүлийн өгүүлбэр илтгэж байна.
Монголын улс төр, төрийн албан, шийдвэр гаргах түвшин нэг гэр бүлийн ургийн мод шиг. Цөөн хэдхэн “алдаг” ах нар нэг суудалдаа он удаан жил сууна, дархлаатай мэт. Эсвэл нэгээс нөгөөд шилжин сууна. Улстөрчид нь сонгуулийн дөрвөн жилд сонгогчдыг ул боов, гурил, будаагаар хуурч байгаад дахиад л парламентад ороод ирнэ. Тэгээд дөрвөн жил “ална”. УИХ-д орж ирж чадаагүй нь төрийн ямар нэг суудалд заларна.
Хэрвээ хангалттай тэтгэвэртэй байсан бол ахмадууд алгаа тосохгүй. Тэд өөрсдийн хэрэгцээгээ хэнээр ч дэмжүүлэхгүйгээр хангаад амьдарчихна. Харамсалтай нь Монголын төр насандаа дарагдсан тэднийг алгаа тосохоос өөр аргагүй байдалд амьдруулдаг. Тэгээд цагаан сараар ул боов, гурил тарааж, зовлонгоор нь даапаалдаг.
Иргэд сэтгэлзүйн бэлтгэлтэй, мэдээлэлтэй байгаа, коронавирусийн халдвартай хамт хоёр жил амьдарлаа шүү дээ. Харин манай төр, засгийнхан бол өчигдөр ковид дэгдэж буй мэт сүржигнээстэй. Иргэдийг төөрөгдүүлж, айдаст автуулах тактиктай ч юм уу. Эрүүл мэндийн яамныхан бол бүр зовлонтой. Сайд нь хаалгаараа нэг зүйл ярихад бас нэг албан тушаалтан нь цонхоороо өөрийг хашгирч байдаг.
Монголд төр гэж байдаг бол асуудлыг ялгаж салгаж харж, судалж шинжилмээр байна. Үнэхээр халамж шаардлагатай хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, харж хандах хүнгүй өндөр настнуудыг халамжилсан шиг халамжилмаар байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг сарын 188 000, өндөр настнуудыг 300 000 төгрөгөөр гол зогоо хэмээн тулгаж, гомдол, цөхрөлийг нь бармааргүй байна. Халамжийн мөнгөөр “тансагладаг” байдаг биз, тэр бүхнийхээ ялгаж салгамаар байна.
Биднээс холгүйхэн оршиж буй энэ оронд өрнөж буй үйл явдлыг манай улсын эрх баригчид сайтар анзаарахад илүүдэхгүй. Мэдээж, Казахстан улсад болж буй үйл явдал олон шалтгаантай байх. Гадны нөлөө, оролцоотой гэж олон улсын шинжээчид ч бичиж байна. Нөхцөл байдлын дотор руу өнгийхгүйгээр гаднаас нь харахад нэг намын, нэг хүний урт удаан хугацааны эрх мэдэл улс орныг тийм ч таатай байдал руу хөтөлдөггүй бололтой.